تجدید حیات در بافت‌های تاریخی از طریق راهبرد اصالت بخشی (نمونه موردی بافت تاریخی شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار شهرسازی، باشگاه پژوهشگران جوان‌، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی‌، شیراز‌، ایران

چکیده

در طول چند دهه اخیر بافت‌های پرارزشی که میراث فرهنگی این جامعه کهن در آن نهفته است تحرک و نشاط گذشته خود را از دست داده‌اند و محیط نامناسب و کم‌رونقی را برای ساکنان خود به وجود آورده‌اند. پس از تجربه‌های ناموفق، مداخله‌های نسنجیده و بهای گزافی که برای آن‌ها داده‌ شده، اینک شرایطی فراهم آمده تا به وسیله پارادایم‌های جدیدی از جمله پایداری اجتماعی، تغییراتی در برنامه‌های موجود پدیدار گردد. از آنجا که مسئله کاهش کیفیت‌های محیطی در بافت‌های تاریخی یک مسئله شهری پیچیده در ابعاد مختلف است، بنابراین بهبود شرایط موجود تنها از طریق راهکارهای کالبدی امکان‌پذیر نخواهد بود. این مقاله که باهدف ایجاد راهکاری مؤثر برای تجدید حیات اجتماعی و کالبدی در بافت‌های تاریخی نگاشته شده، با فرض اینکه اصالت‌بخشی به عنوان راهبرد ارتقاء اجتماعی با پیامدهای کالبدی در بافت تاریخی نمونه موردی مناسب باشد در پی پاسخ به این پرسش است که «آیا بافت تاریخی شیراز شرایط لازم برای فرآیند اصالت‌بخشی را دارد و در صورت امکان‌پذیر بودن فرآیند، پیامدها و عوامل تسریع‌کننده این فرایند چه خواهند بود؟» مطالعه حاضر برای پاسخ به این پرسش با روش مطالعه کیفی نمونه موردی از طریق مصاحبه با افراد ساکن و ذی نفوذ و جمع آوری داده های کمی، به بررسی وضعیت موجود پرداخته و با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و نمونه‌های مشابه، شرایط لازم و امکان‌پذیری فرآیند را مورد بررسی قرار می‌دهد و فرآیندی برای ایجاد تغییرات پیشنهاد می‌‌کند. نتایج نشان می‌دهد که فرآیند اصالت‌بخشی در محلات بافت تاریخی شیراز با توجه به چرخه اصالت‌بخشی و شرایط فرسودگی امکان‌پذیر بوده و سودمندی این فرآیند نسبت به هزینه‌های آن قابل چشم‌پوشی خواهد بود. در نهایت مقاله فرآیند سه مرحله ای برای اصالت بخشی در بافت تاریخی شیراز و محرک‌های آن در هر مرحله پیشنهاد می‌کند و به روش‌هایی برای کاهش اثرات منفی و افزودن اثرات مثبت فرآیند، در جریان پایش اشاره می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Revitalization of Historical Neighborhoods by Employing Gentrification Strategy

نویسنده [English]

  • Marjan Shahabzade
Assistant professor of urbanism ,Young Researchers and Elite Club, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Over the last few decades, the historical neighborhoods have lost their vitality and have been transformed into inappropriate residential areas. After the unsuccessful experience of ill-considered interventions at high costs, new paradigms including social sustainability have been introduced to make meaningful changes in previous plans. Since environmental quality degradation in historical contexts is a complex urban problem, the current situation cannot be improved merely through physical methods. This paper aims to develop an effective strategy to restore the social and physical vitality in historical neighborhoods. Assuming gentrification as an appropriate strategy for social promotion with physical consequences, this paper seeks to answer if historical neighborhoods in Shiraz qualify for gentrification, and, if yes, what would be its consequences and the factors that can expedite the process. ­Building upon previous studies, qualitative and quantitative methods were employed to interview the residents in order to investigate the situation and determine requirements for renovation. Accordingly, a process is proposed for introducing changes. The results indicate that the gentrification cycle and dilapidated circumstances allow for the applicability of the process of gentrification in the case of historical neighborhoods in Shiraz due to their deteriorated conditions. Besides, it is economically justified to undertake to perform this process. In the end, this study proposes a procedure for gentrification in the historical neighborhoods in Shiraz and clarifies their stimuli. This process involves three stages: the first stage includes motivating residents to move out of neighborhoods and settling them in alternative places, alongside with specifying the required houses according to immigrant populations and contributing in transferring land to current residents; secondly, restoring and rehabilitating urban spaces, and undertaking stimulating development projects in the historical neighborhoods; and the third stage includes encouraging volunteers to participate in restoration and motivating them to settle in the neighborhood afterwards. This article also specifies the ways through which negative effects of the process can be minimized and its positive impacts can be maximized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gentrification
  • Historical neighborhood
  • Shiraz
  • Restoration
  • Process
-    پاکزاد، عرفان و رضا شکیبانیا. (1393). واکاوی فرآروند اصالت بخشی در بافت‌های فرسوده. اولین کنفرانس ملی شهرسازی. مدیریت شهری و توسعه پایدار. تهران:  موسسه ایرانیان، انجمن معماری ایران.
-    تقوایی، مسعود. غلامی، یونس. (1387). بررسی و تحلیل تئوری اصالت بخشی تغییر کالبدی محلات مرکزی شهرها. ماهنامه برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. سال نهم، شماره 89: 12-17.
-    رهنما، محمدرحیم. (1375). معرفی و ارزیابی تئوری اصالت بخشی در فرآیند احیا بافت‌های قدیم شهری نمونه محله سرشور مشهد. «تحقیقات جغرافیایی» دوره 11، شماره 42: 72 – 91.
-      رضازاده، راضیه. (1380). نگاهی به طرح حفظ احیا و بازسازی بافت تاریخی سمنان. هفت شهر. سال دوم، شماره  4: 47-59.
-    سلیمانی، محمد. تولایی، سیمین. کریمی­پور یداله و آقایی­زاده، اسماعیل. (1390). درآمدی بر اثرات اصالت­بخشی بافت‌های فرسوده شهر تهران (نمونه موردی: محله مفت آباد)، مطالعات شهر ایرانی اسلامی: پاییز 1390، دوره 2، شماره 5: 67 - 78.
-    شاکر اردکانی، رضا و حسین ذبیحی. (1390) . تبیین ویژگی‌های اصالت بخشی و امکان‌سنجی تحقق آن در بافت تاریخی شهر اردکان. دو فصلنامه تخصصی اقلیم گرم و خشک، دوره 1، شماره 1:  83-100.       
-      شهاب زاده، مرجان. (1378). بهسازی و تجدید حیات در بافت کهن شیراز با رویکرد توسعه پایدار، کارشناسی ارشد طراحی شهری. تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
-      مهندسین مشاور پرداراز. 1383 و 1389. طرح بازنگری بافت تاریخی شیراز.
-      Atkinson, Rowland. (2002). Does Gentrification Help Or Harm Urban Neighbourhoods?: An Assessment of the Evidence-base in the Context of New Urban Agenda: ESRC Centre for Neighbourhood Research Bristol.
-      Badcock, Blair. (2001). Thirty years on: Gentrification and class changeover in Adelaide's inner suburbs, 1966-96. Urban Studies, 38(9), 1559-1572.
-      Brown-Saracino, Japonica. (2010). A neighborhood that never changes: Gentrification, social preservation, and the search for authenticity: University of Chicago Press.
-      Chang, TC. (2016). ‘New uses need old buildings’: Gentrification aesthetics and the arts in Singapore. Urban Studies, 53(3), 524-539.
-      Curran, Winifred. (2007). 'From the Frying Pan to the Oven': Gentrification and the Experience of Industrial Displacement in Williamsburg, Brooklyn. Urban Studies, 44(8), 1427-1440.
-      Freeman, Lance. (2011). There goes the hood: Views of gentrification from the ground up: Temple University Press.
-      Freeman, Lance, & Braconi, Frank. (2004). Gentrification and displacement New York City in the 1990s. Journal of the American Planning Association, 70(1), 39-52.
-      He, Shenjing. (2007). State-sponsored gentrification under market transition the case of Shanghai. Urban Affairs Review, 43(2), 171-198.
-      Janoschka, Michael, Sequera, Jorge, & Salinas, Luis. (2014). Gentrification in Spain and Latin America—A critical dialogue. International Journal of Urban and Regional Research, 38(4), 1234-1265.
-      Jou, Sue-Ching, Clark, Eric, & Chen, Hsiao-Wei. (2016). Gentrification and revanchist urbanism in Taipei? Urban Studies, 53(3), 560-576.
-      La Grange, Adrienne, & Pretorius, Frederik. (2016). State-led gentrification in Hong Kong. Urban Studies, 53(3), 506-523.
-      Lees, Loretta, Slater, Tom, & Wyly, Elvin. (2013). Gentrification: Routledge.
-      Rérat, Patrick, & Lees, Loretta. (2011). Spatial capital, gentrification and mobility: evidence from Swiss core cities. Transactions of the Institute of British Geographers, 36(1), 126-142.
-      Rérat, Patrick, Söderström, Ola, Piguet, Etienne, & Besson, Roger. (2010). From urban wastelands to new‐build gentrification: The case of Swiss cities. Population, Space and Place, 16(5), 429-442.
-      Shaw, Kate S, & Hagemans, Iris W. (2015). ‘Gentrification Without Displacement'and the Consequent Loss of Place: The Effects of Class Transition on Low‐income Residents of Secure Housing in Gentrifying Areas. International Journal of Urban and Regional Research, 39(2), 323-341.
-      Shin, Hyun Bang, & Kim, Soo-Hyun. (2016). The developmental state, speculative urbanisation and the politics of displacement in gentrifying Seoul. Urban Studies, 53(3), 540-559.