تبیین سیر تحول درون‌گرایی در ساختار ورودی خانه‌های ایران در دوره قاجار و دوره پهلوی اول (مطالعه‌موردی: شهر شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

2 استادیار، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

چکیده

درون‌گرایی، یکی از اصول معماری ایرانی- اسلامی که برگرفته از اهمیت و حرمت زندگی خانوادگی و نیز عزت نفس ایرانیان بوده است و به‌منزله توجه هرچه بیشتر به درون فضا و سادگی و بی‌آلایشی در بیرون، توصیف شده است؛ این پژوهش درصدد آن است تا به بررسی گونه‌های مختلف مسکن، ویژگی‌ها و عناصر تشکیل‌دهنده ساختار کالبدی- فضایی ورودی خانه‌های شهر شیراز در دوره قاجار و دوره پهلوی اول بپردازد و طراحان و برنامه‌ریزان را در رسیدن به الگوی مطلوب ورودی مسکن در منطقه، متناسب با نیاز انسان، یاری رساند. بر این‌اساس، راهبرد پژوهش، ترکیبی از نوع پیمایشی است و از آنجایی‌که متغیرهای مستقل پژوهش، حوزه‌ها و زیرمولفه‌های درون‌گرایی و متغیر وابسته پژوهش، ساختار ورودی خانه‌ها می-باشند؛ داده‌های پژوهش در بعد کیفی از طریق منابع و اسناد تاریخی و کتابخانه‌ای، مشاهده و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با اساتید و متخصصین و در بعد کمی در راستای تشریح پیکره‌بندی فضایی خانه‌ها بر اساس روش نحو یا چیدمان فضا با استفاده از نرم‌افزارهای ای‌گراف و دپث‌مپ گردآوری می‌گردند. نتایج نشان می‌دهند که همبستگی معنی‌داری میان درون-گرایی و ساختار ورودی خانه‌های ایران در دوره قاجار و دوره پهلوی اول، وجود دارد و سیر تحول درون‌گرایی موجب بروز تفاوت‌هایی در گونه‌های مختلف مسکن، ویژگی‌ها و عناصر تشکیل‌دهنده ساختار کالبدی- فضایی ورودی شده است؛ بدین-گونه که ساختار ورودی خانه‌های ایران در دوره قاجار دارای درون‌گرایی و محرمیت بوده و هرچه به دوره پهلوی اول، نزدیک‌تر می‌شویم، از میزان آن کمتر می‌گردد و تمایل به سمت برون‌گرایی، بیشتر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Evolution of Introspection in the Entrance Structure of Iranian Homes in the Qajar and First Pahlavi Era (with Case View on Shiraz City)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh kakaee 1
  • Hamed Moztarzadeh 2
1 Department of Architecture, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
2 Department of Architecture, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Introversion is one of the principles of Iranian-Islamic architecture, which is derived from the importance and sanctity of family life and self-esteem of Iranians, and has been described as increasing attention to the space and simplicity and cleanliness outside; This study seeks to investigate the different types of housing, features and elements that make up the physical-spatial structure of the entrances of houses in Shiraz during the Qajar and Pahlavi periods and with a ray of light on a part of the architectural history of Shiraz, Take a step towards revitalizing its architectural identity and by increasing the number of examples and expanding the scope of domains and extracted components affecting each domain, it can develop architectural and practical designs and general rules for evaluation and even Achieve design and assist designers and planners in achieving the desired pattern of housing entry in the area, tailored to human needs. Accordingly, the research strategy is a combination of survey type, and since the independent variables of the research are the domains and sub-components of introversion and the dependent variable of the research are the input structure of the houses; Qualitative research data through historical and library sources and documents, observations and semi-structured interviews with professors and experts, and in a quantitative dimension in order to explain the spatial configuration of houses based on syntax or layout. The space is collected using hierarchical and Depth map software. The results show that there is a significant correlation between introversion and the entrance structure of Iranian houses in the Qajar period and the first Pahlavi period, and the evolution of introversion causes differences in different types of housing, characteristics and elements that make up the physical-spatial structure are entered; Thus, the entrance structure of Iranian houses in the Qajar period has introversion and secrecy, and the closer we get to the first Pahlavi period, the less it becomes and the tendency towards extroversion, the more It becomes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Introversion
  • Entrance Structure of Houses
  • Qajar and Pahlavi Period
  • Shiraz City
  • Syntax or Arrangement of space
  1. آقالطیفی، آزاده و حجت، عیسی. (1397). بررسی تاثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. 23 (4). صص 54-41.
  2. افرادی، کاظم. (1396). گونه­بندی شیوه طراحی و ساخت درب­ها و سردرهای بافت تاریخی رشت از دوره قاجار تاکنون. پژوهش­های باستان­شناسی ایران. 7 (15). صص 218-203.
  3. الهی­قمشه­ای، محی­الدین مهدی. (1390). ترجمه قرآن کریم. موسسه فاطمه الزهرا (س). قم.
  4. پاینده، ابوالقاسم. (1362). نهج­الفصاحه. انتشارات جاویدان. تهران.
  5. پوردیهیمی، شهرام؛ زمانی، بهادر و نگین­تاجی، صمد. (1390). رویکردی انسانی به مسکن. نشریه علمی- پژوهشی صفه. 21 (3). صص 14-5.
  6. پیوسته­گر، یعقوب؛ حیدری، علی­اکبر و اسلامی، مطهره. (1396). بازشناسی اصول پنج­گانه استاد پیرنیا در معماری خانه­های سنتی ایران و تحلیل آن با استناد به منابع اعتقادی اسلامی (مطالعه­موردی: خانه­های شهر یزد). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. 7 (27). صص 66-51.
  7. حق­جو، امیر؛ سلطان­زاده، حسین؛ تهرانی، فرهاد و آیوازیان، سیمون. (1398). سیر تحول اندام­های اصلی خانه­های تبریز از دوره قاجار تا دوره پهلوی دوم. فصلنامه علمی- پژوهشی معماری و شهرسازی. 15 (34). صص 140-121.
  8. حمزه­نژاد، مهدی و صدریان، زهرا. (1393). اصول طراحی خانه از منظر اسلامی و الگوهای کاربردی معاصر. پژوهش­های معماری اسلامی. (1): 4. صص 76-58.
  9. حیدری، علی­اکبر؛ پیوسته­گر، یعقوب؛ محبی­نژاد، سارا و کیایی، مریم. (1397). ارزیابی شیوه­های ایجاد محرمیت در سه نظام پیمون بزرگ، کوچک و خرده­پیمون در پیکره­بندی مسکن ایرانی- اسلامی با استفاده از تکنیک نحو فضا. دوفصلنامه علمی- پژوهشی مرمت و معماری ایران. 8 (16). صص 68-51.
  10. حیدری، علی­اکبر و تقی­پور، ملیحه. (1397). تحلیل محرمیت در خانه­های سنتی بر اساس نسبت توده به فضا (نمونه­موردی: خانه­های تک­حیاط در اقلیم گرم و خشک). نشریه معماری اقلیم گرم و خشک. 6 (8). صص 99-77.
  11. دوستی، شهرزاد. (1397). حریم و محرمیت در خانه­های سنتی ایران. فصلنامه فرهنگ مردم ایران. (53) و (54). صص 136-115.
  12. دهخدا، علی‌اکبر. (1372). لغت‌نامه. موسسه لغت‌نامه دهخدا. موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
  13. رمضان­جماعت، مینا و نیستانی، جواد. (1389). جلوه­های سنت و تجدد در فضاهای ورودی خانه­های تهران دوره قاجار. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. (44). صص 75-65.
  14. سازمان میراث­فرهنگی، صنایع­دستی و گردشگری شهر شیراز.
  15. سیفیان، محمدکاظم و محمودی، محمدرضا. (1386). محرمیت در معماری سنتی ایران. نشریه هویت شهر. 1 (1). صص 14-3.
  16. شیخ­بهائی، امیررضا. (1398). بررسی اصل درون­گرایی در مسکن ایرانی بر اساس نظریه نحو فضا (مطالعه­موردی: خانه­های سنتی اقلیم گرم­و­خشک). فصلنامه مدیریت شهری. شماره 54. صص 78-63.
  17. عبدالله­زاده، سیده­مهسا و ارژمند، محمود. (1391). در جست­وجوی ویژگی­های خانه ایرانی (برمبنای بررسی شیوه زندگی در خانه­های سنتی شیراز). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. 3 (10). صص 122-109.
  18. علی­الحسابی، مهران­علی و قربانی، ابوالفضل. (1394). بررسی ویژگی­های فضای ورودی به عنوان مفصل و حریم بصری در عرصه­های عمومی مجاور (نمونه­موردی: بندر لافت). فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی. 2 (5). صص 108-87.
  19. غفوریان، میترا؛ پی­سخن، مینا؛ حصاری، الهام. (1396). گونه­شناسی سازمان فضایی و سلسله­مراتب ورود در خانه­های ایرانی با تاکید بر محرمیت. نشریه علمی- پژوهشی برنامه­ریزی توسعه کالبدی. 2 (3). صص 144-129.
  20. کیانی، مصطفی. (1395). معماری دوره پهلوی اول: دگرگونی اندیشه­ها، پیدایش و شکل­گیری معماری دوره بیست­ساله معاصر ایران 1320-1299. ناشر: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. تهران. صص 532-1.
  21. مسائلی، صدیقه. (1388). نقشه پنهان به­مثابه دست­آورد باورهای دینی در مسکن سنتی کویری ایران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. (37). صص 38-27.
  22. معماریان، غلامحسین و پیرنیا، عبدالکریم. (1387). سبک­شناسی معماری ایرانی. ناشر: سروش دانش. تهران. صص 371-1.
  23. معماریان، غلامحسین. (1391). آشنایی با معماری مسکونی ایران: گونه­شناسی درون­گرا. ناشر: دانشگاه علم و صنعت. تهران. صص 371-1.
  24. مهدوی­نژاد، محمدجواد و مشایخی، محمد. (1389). بایسته­های طراحی مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی- اجتماعی. فصلنامه علمی- پژوهشی آرمانشهر. شماره 5. صص 78-65.
  25. مهدوی­نژاد، محمدجواد و ناگهانی، نوشین. (1390). تاثیر سواد بصری بر درک زیبایی در آثار معماری. فصلنامه علمی- پژوهشی آرمانشهر. شماره 7. صص 62-51.
  26. نقره­کار، عبدالحمید. (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. وزارت مسکن و شهرسازی. ناشر: طرح و نشر پیام سیما. تهران. صص 655-1.
  27. نقی­زاده، محمد. (1391). تاملی در شناخت مبانی مسکن اسلامی ایرانی. فصلنامه هنر. شماره 170. صص 55-38.
  28. ورمقانی، حسنا؛ سلطان­زاده، حسین؛ طاهایی، سیدعطااله. (1397). بررسی تطبیقی تاثیر فرهنگ بر ورودی خانه­های قاجاری گیلان و مازندران. معماری و شهرسازی آرمان­شهر. (25). صص 249-237.
  29. هاشمی­زرج­آباد، حسن؛ تقوی، عابد و مسعودی، ذبیح­الله. (1394). درون­گرایی و بازتاب اصل محرمیت در معماری ایرانی- اسلامی (نمونه پژوهش میدانی: خانه­های تاریخی بیرجند). فصلنامه مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان. 9 (2). صص 146-123.
    1. Hillier, B., & Hanson, J., & Graham, H. (1986). Ideas are in Things: An Application of the Space Syntax Method to Discovering House Genotypes Environment and planning B: Planning and Design, 14, 363-385.