رفتارهای سازگارانه و آسایش حرارتیِ تابستانه در فضاهای داخلیِ معماری بومی منطقه سیستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار، عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 استاد، عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

رفتارهای سازگارانه نقش ویژه‌ای در تامین آسایش حرارتی ساکنان ساختمان‌های دارای کوران طبیعی با کم‌ترین وابستگی به انرژی‌های فسیلی دارد.‌ در عین حال ایده «سازگاری» در آسایش حرارتی که شکل‌گیری آن به دهه‌های 1960 و 1970 میلادی بر­می‌گردد می­تواند به بهبود استاندارد‌ها و مدل‌های پیش‌بینی و همچنین تدوین الگوریتم‌های دقیق‌تر برای کنترل محیط کمک نماید. مبتنی‌بودن این روش بر کار زمینه‌ای، بر اهمیت پژوهش در مناطق مختلف و اقلیم‌های کم‌تر شناخته‌شده می­افزاید.
     منطقه سیستان به دلیل دارابودن ویژگی‌های خاص اقلیمی، تفاوت‌هایی با سایر مناطق واقع در اقلیم گرم و خشک دارد و آسایش حرارتی ساکنان آن بر اساس مباحث سازگاری قابل تفسیر است. از این‌رو، در این پژوهش رفتارهای سازگارانه ساکنان این منطقه و میزان تاثیر آن‌ها بر آسایش حرارتی در ساختمان‌های دارای کوران طبیعی مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور از 18 تیر تا 7 مرداد 1398 در یک تحقیق طولی، 6 بنای مسکونی در 6 روستای منطقه سیستان که رفتارهای سازگارانه در بین ساکنان بومی آن­ها جریان داشت، انتخاب و ضمن ثبت پارامترهای اقلیمی فضاهای داخلی آن‌ها، مطالعه میدانیِ آسایش حرارتی مبتنی بر پرسش‌نامه انجام شد. در این تحقیق علاوه بر دریافت پاسخ‌های حرارتی، نوع و زمان انجام رفتارهای سازگارانه مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.
     مهم‌ترین رفتار‌های سازگارانه در روزهای گرم منطقه سیستان بازکردنکُلَک، بازکردن دُرچِه و آبدهی به خارخانه بوده که هم از نظر شکلی و هم از نظر عملکرد حرارتی با رفتارهای سازگارانه­ مورد اشاره در مطالعات پیشین متفاوت‌اند. تحلیل آماری پرسش­نامه آسایش حرارتی بر اساس معیارهای احساس حرارتی، ترجیح و پذیرش حرارتی نشان داد که ساکنان منطقه توانسته‌اند به کمک این رفتارها، آسایش حرارتی را در 51 درصد از اوقاتِ روزهای مورد مطالعه که از روزهای خیلی گرم منطقه بوده است بدون هر­گونه وسیله سرمایشی مکانیکی تجربه نمایند. همچنین این مطالعه نشان داد در دوره مورد مطالعه، رفتار سازگارانه آبدهی به خارخانه، عملکرد حرارتی بهتری نسبت به رفتارهای بازکردن درچه و بازکردن کلک داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Adaptive behaviors and summer thermal comfort in the indoor environments of the vernacular architecture of Sistan region, Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Sargazi 1
  • Mansoureh Tahbaz 2
  • Akbar Haj Ebrahim Zargar 3
1 PHD student in architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The adaptive behaviors of the residents of buildings operated by natural ventilation (NV) have a special role in providing thermal comfort with minimum amount of dependence on fossil fuels. The "adaptive" idea dates back to the 1960s and 1970s. In addition to analyzing thermal comfort, it helps to improve standards and forecasting models of thermal comfort, as well as developing more accurate algorithms for controlling the indoor environment and is based on in-situ measurement. As a result, research in different regions and lesser known climates is very important.
According to this research, Sistan region has special climatic characteristics that are different from other regions in hot and dry climate and thermal comfort in this region can be interpreted based on adaptive method.
Therefore, this study investigates these adaptive behaviors and their effect on thermal comfort in NV buildings in Sistan region. To this end, six buildings in six villages of Sistan Region were selected for a longitudinal study that was carried out in July 2019. In addition to measurement of the climatic parameters of the indoor spaces of these buildings, a questionnaire-based field study of thermal comfort was conducted. In this study, the type and timing of adaptive behaviors were recorded and analyzed according to thermal responses.
This study indicated that the most important adaptive behaviors used during the hot days of Sistan Region are Watering Khaarkhane, Opening Dorche, Opening Kolak and Watering one’s head and face which are different from the common adaptive behaviors have been investigated in previous studies both in terms of form and thermal performance. With the help of these behaviors, the residents of Sistan Region have been able to achieve thermal comfort in 51% of the times of the very hot days of the region without using any mechanical cooling device. This study also showed that Watering Khaarkhane has a better thermal performance compared to Opening Dorche and Opening Kolak. Determination of neutral temperature (31 °C) based on regression analysis and thermal comfort zone for 80% of occupants (27.3-34.6 °C) were the other results of this research. Although these values are far from the neutral temperature and the ASHRAE summer thermal comfort zone (23-27 ° C), this distance can be explained by the compatibility method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adaptive behavior
  • Thermal comfort
  • Vernacular architecture
  • Indoor environment
  • Sistan region (Iran)
  • اویسی‌کیخا، زهره. (1392). برهم‌کنش عوامل اقلیمی و اجتماعی در شکل­گیری فضاهای بسته و باز سکونتگاه­های بومی روستایی ایران (مطالعه موردی: سیستان)، مجتبی انصاری، دانشگاه تربیت مدرس
  • حیدری، ابوالفضل و داوطلب، جمشید. (1398). نقش خارخانه در تعدیل دمایی فضای زیست در مسکن روستایی موثر در ارتقاء پایداری معماری، مطالعه موردی: مسکن روستایی سیستان، معماری و شهرسازی پایدار، 7 (2)، صفحات 55-67
  • حیدری، ابوالفضل و داوطلب، جمشید. (1399). بررسی و شناخت اثر خارخانه بر میزان سرعت باد در مسکن بومی منطقه سیستان، جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای، سال دهم، شماره 35، صفحات 49-64
  • داوطلب، جمشید؛ حافظی، محمدرضا و ادیب، مرتضی. (1395). بررسی میزان اثر و نقش پوشش گیاهی بر متغیرهای تعیین کننده آسایش حرارتی فضای باز، مطالعه موردی: اقلیم گرم و خشک سیستان، صفه، 26 (4)، صفحات 19-41
  • داوطلب، جمشید و حیدری، داوطلب. (1399). بررسی تحلیلی-عددی میزان اثر رطوبتی خارخانه در مسکن بومی سیستان، مسکن و محیط روستا، 39 (169)، صفحات 89-100
  • رازجویان، محمود. (1367). آسایش به وسیلۀ معماری همساز با اقلیم، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
  • زمرشیدی، حسین. (1384). معماری ایران- اجرای ساختمان با مصالح سنتی، تهران، انشارات مروی
  • سازمان هواشناسی. (1398). آمار اقلیمی ایستگاه هواشناسی زابل (دوره 1962-2015 میلادی)
  • سلیقه، محمد؛ بریمانی، فرامرز و اسمعیل‌نژاد، مرتضی. (1387). پهنه­بندی اقلیمی استان سیستان و بلوچستان، جغرافیا و توسعه، شماره 12، صفحات 101-116
  • طاوسی، تقی و یاری، منیر. (1392). تعیین گستره‌ آسایش دمایی در برنامه‌ریزی اقلیمی گردشگری، مورد: استان سیستان‌و‌بلوچستان، جغرافیا و توسعه، شماره 31، صفحات 29-46
  • عیالی، حامد؛ کشمیری، هادی و موحد، خسرو. (1398). بررسی سازگاری رفتار حرارتی ساکنان آپارتمان در راستای دست­یابی به آسایش حرارتی در ماه‌های گرم (مطالعه موردی: شیراز)، معماری و شهرسازی پایدار، سال هفتم شماره اول، صفحات 1-12
  • محمودی، سکینه خاتون. (1390). کنکاشی در قالیچه­های تصویری سیستان، هنرهای تجسمی، شماره دوم، پاییز و زمستان 1390، صفحات 33-46
  • معماریان، غلامحسین؛ محمدمرادی، اصغر، حسینعلی‌پور، سیدمصطفی، حیدری، ابولفضل و دودی، سعیده. (1396)، تحلیل رفتار باد در تهویه طبیعی مسکن بومی روستای قلعه نوی سیستان به کمک CFD، مسکن و محیط روستا، شماره 157، بهار 96، صفحات 21-36
  • مولانایی، صلاح الدین و سلیمانی، سارا. (1395). عناصر باارزش معماری بومی منطقه سیستان بر مبنای مولفه­های اقلیمی معماری پایدار، باغ نظر، سال سیزدهم، شماره 41، صفحات 57-66
  • هاشمی رفسنجانی، لیلی‌السادات و حیدری، شاهین. (1397). ارزیابی آسایش حرارتی تطبیقی در خانه‌های مسکونی اقلیم گرم و خشک (مطالعه موردی: استان کرمان)، معماری اقلیم گرم و خشک، سال ششم، شماره هفتم، صفحات 43-65

ANSI/ASHRAE Standard 55-, A. (2013) ‘Thermal environmental conditions for human occupancy’. American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers ….

Brager, G. S. and de Dear, R. J. (1998) ‘Thermal adaptation in built environment: a literature review’, Energy and Buildings, 27, pp. 83–96.

Carlucci, S. et al. (2018) ‘Review of adaptive thermal comfort models in built environmental regulatory documents’, Building and Environment, 137, pp. 73–89. doi: 10.1016/j.buildenv.2018.03.053.

Cena, K. and de Dear, R. J. (2001) ‘Thermal comfort and behavioural strategies in office buildings located in a hot-arid climate’, Journal of Thermal Biology, 26, pp. 409–414.

Cena, K. M. (1994) ‘Thermal and non-thermal aspects of comfort surveys in homes and offices’, Thermal comfort: past, present and future, pp. 73–87.

Chang, C., Zhu, N. and Shang, J. (2017) ‘The study of occupant behavior analysis of Inner Mongolia in regard to heating energy consumption’, Procedia Engineering, 205, pp. 915–922.

Craenendonck, S. Van et al. (2018) ‘A review of human thermal comfort experiments in controlled and semicontrolled environments’, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 82, pp. 3365–3378. doi: 10.1016/j.rser.2017.10.053.

Davtalab, J. and Heidari, A. (2021) ‘The effect of kharkhona on outdoor thermal comfort in Hot and dry climate: A case study of Sistan Region in Iran’, Sustainable Cities and Society, 65. doi: 10.1016/j.scs.2020.102607.

Dear, R. de, Brager, G. and Cooper, D. (1997) ‘Developing an Adaptive Model of Thermal Comfort and Preference’, FINAL REPORT ASHRAE RP- 884. Macquarie Research Ltd., Macquarie University, Sydney, NSW 2109 AUSTRALIA, Center for Environmental Design Research, University of California, Berkeley, CA 94720 USA.

Dili, A. S., Naseer, M. A. and Varghese, T. Z. (2010) ‘Passive environment control system of Kerala vernacular residential architecture for a comfortable indoor environment: A qualitative and quantitative analyses’, Energy and Buildings, 42(6), pp. 917–927. doi: 10.1016/j.enbuild.2010.01.002.

Fernandes, J. et al. (2015) ‘Portuguese vernacular architecture: the contribution of vernacular materials and design approaches for sustainable construction’, Architectural Science Review, 58(4), pp. 324–336. doi: 10.1080/00038628.2014.974019.

Gautam, B. et al. (2019) ‘A field investigation on the wintry thermal comfort and clothing adjustment of residents in traditional Nepalese houses’, Journal of Building Engineering, 26, p. 100886. doi: 10.1016/j.jobe.2019.100886.

Gou, S. et al. (2015) ‘Climate responsive strategies of traditional dwellings located in an ancient village in hot summer and cold winter region of China’, Building and Environment, 86, pp. 151–165. doi: 10.1016/j.buildenv.2014.12.003.

Heidari, A., Sahebzadeh, S. and Dalvand, Z. (2017) ‘Natural Ventilation in Vernacular Architecture of Sistan, Iran; Classification and CFD Study of Compound Rooms’, Sustainability, 9. doi: 10.3390/su9061048.

Heidari, S. (2000) Thermal Comfort in Iranian Courtyard Housing, School of Architecture. The University of Sheffield.

Hong, T. et al. (2017) ‘Ten questions concerning occupant behavior in buildings: The big picture’, Building and Environment, 114, pp. 518–530. doi: 10.1016/j.buildenv.2016.12.006.

Huang, L. et al. (2016) ‘Climate-responsive design of traditional dwellings in the cold-arid regions of Tibet and a field investigation of indoor environments in winter’, Energy and Buildings, 128, pp. 697–712. doi: 10.1016/j.enbuild.2016.07.006.

Humphreys, M. A. and Hancock, M. (2007) ‘Do people like to feel “neutral”? Exploring the variation of the desired thermal sensation on the ASHRAE scale’, Energy and Buildings, 39, pp. 867–874. doi: 10.1016/j.enbuild.2007.02.014.

Humphreys, M. A., Nicol, J. F. and Raja, I. A. (2007) ‘Field Studies of Indoor Thermal Comfort and the Progress of the Adaptive Approach’, ADVANCES IN BUILDING ENERGY RESEARCH, 1, pp. 55–88. doi: 10.1080/17512549.2007.9687269.

Humphreys, M. A., Rijal, H. B. and Nicol, J. F. (2013) ‘Updating the adaptive relation between climate and comfort indoors; new insights and an extended database’, Building and Environment, 63, pp. 40–55. doi: 10.1016/j.buildenv.2013.01.024.

Indraganti, M. (2010) ‘Thermal comfort in naturally ventilated apartments in summer: Findings from a field study in Hyderabad, India’, Applied Energy, 87, pp. 866–883. doi: 10.1016/j.apenergy.2009.08.042.

Jowkar, M., de Dear, R. and Brusey, J. (2020) ‘Influence of long-term thermal history on thermal comfort and preference’, Energy & Buildings, 210, p. 109685. doi: 10.1016/j.enbuild.2019.109685.

Keyvanfar, A. et al. (2014) ‘User satisfaction adaptive behaviors for assessing energy efficient building indoor cooling and lighting environment’, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 39, pp. 277–295. doi: 10.1016/j.rser.2014.07.094.

Kumar, S. et al. (2016) ‘Thermal comfort assessment and characteristics of occupant’s behaviour in naturally ventilated buildings in composite climate of India’, Energy for Sustainable Development, 33, pp. 108–121. doi: 10.1016/j.esd.2016.06.002.

Liu, W. et al. (2012) ‘Human thermal adaptive behaviour in naturally ventilated offices for different outdoor air temperatures: A case study in Changsha China’, Building and Environment, 50, pp. 76–89. doi: 10.1016/j.buildenv.2011.10.014.

Merghani, A. (2006) ‘Adaptive Behavior and Thermal Comfort in Traditional Houses in Khartoum’, “Living in Deserts: Is a sustainable urban design still possible in arid and hot regions?” 9-12 December 2006.(p 174-186). Ghardaïa, Algeria, pp. 174–186.

Mishra, A. K. and Ramgopal, M. (2013) ‘Field studies on human thermal comfort d An overview’, Building and Environment, 64, pp. 94–106. doi: 10.1016/j.buildenv.2013.02.015.

Morgan, C. and de Dear, R. (2003) ‘Weather, clothing and thermal adaptation to indoor climate’, Clim Res (CLIMATE RESEARCH), 24, pp. 267–284.

Nicol, F., Humphreys, M. and Roaf, S. (2012) Adaptive thermal comfort: principles and practice. Edited by F. published. USA and Canada: Routledge.

Nicol, J. F. et al. (1999) ‘Climatic variations in comfortable temperatures: the Pakistan projects’, Energy and Buildings, 30, pp. 261–279.

Oikonomou, A. and Bougiatioti, F. (2011) ‘Architectural structure and environmental performance of the traditional buildings in Florina, NW Greece’, Building and Environment, 46(3), pp. 669–689. doi: 10.1016/j.buildenv.2010.09.012.

Pe´rez-Lombard, L., Ortiz, J. and Pout, C. (2008) ‘A review on buildings energy consumption information’, Energy and Buildings, 40, pp. 394–398. doi: 10.1016/j.enbuild.2007.03.007.

Prasetyo, Y. H., Alfata, M. N. F. and Pasaribu, A. R. (2014) ‘Typology of Malay Traditional House Rumah Lontiok and its Response to the Thermal Environment’, Procedia Environmental Sciences, 20, pp. 162–171. doi: 10.1016/j.proenv.2014.03.022.

Rijal, H. B., Humphreys, M. A. and Nicol, F. (2009) ‘Understanding occupant behaviour: the use of controls in mixed-mode office buildings’, BUILDING RESEARCH & INFORMATION, 37(4), pp. 381–396. doi: 10.1080/09613210902904221.

Rijal, H. B., Humphreys, M. A. and Nicol, J. F. (2018) ‘Development of a window opening algorithm based on adaptive thermal comfort to predict occupant behavior in Japanese dwellings’, Jpn Archit Rev, 1(3), pp. 310–321. doi: 10.1002/2475-8876.12043.

Rijal, H. B., Yoshida, H. and Umemiya, N. (2010) ‘Seasonal and regional differences in neutral temperatures in Nepalese traditional vernacular houses’, Building and Environment, 45, pp. 2743–2753. doi: 10.1016/j.buildenv.2010.06.002.

Rupp, R. F., Vásquez, N. G. and Lamberts, R. (2015) ‘A review of human thermal comfort in the built environment’, Energy and Buildings. doi: 10.1016/j.enbuild.2015.07.047.

Shafaghat, A. et al. (2016) ‘Methods for adaptive behaviors satisfaction assessment with energy efficient building design’, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 57, pp. 250–259. doi: 10.1016/j.rser.2015.12.133.

Standard, A. (2004) ‘Standard 55-2004’, Thermal environmental conditions for human occupancy, 3.

Standard, N. and ISO, N. (2005) ‘7730 (2006)’, Ergonomics of the thermal environment. Analytical determination and interpretation of thermal comfort using calculation of the PMV and PPD indices and local thermal comfort criteria.(ISO 7730: 2005).

Standardization, I. O. for (1985) ISO 7726: Thermal Environments-Instruments and Methods for Measuring Physical Quantities. ISO.

Thapa, S., Bansal, A. K. and Panda, G. K. (2018) ‘Thermal comfort in naturally ventilated office buildings in cold and cloudy climate of Darjeeling, India An adaptive approach’, Energy and Buildings, 160, pp. 44–60. doi: 10.1016/j.enbuild.2017.12.026.

Vellei, M. et al. (2017) ‘The influence of relative humidity on adaptive thermal comfort’, Building and Environment, 124, pp. 171–185. doi: 10.1016/j.buildenv.2017.08.005.

Wang, H. and Hu, S. (2016) ‘Experimental study on thermal sensation of people in moderate activities’, Building and Environment, 100, pp. 127–134. doi: 10.1016/j.buildenv.2016.02.016.

Wang, L. et al. (2019) ‘Optimal clothing insulation in naturally ventilated buildings’, Building and Environment, 154, pp. 200–210. doi: 10.1016/j.buildenv.2019.03.029.

Xu, C. et al. (2018) ‘Thermal comfort and thermal adaptive behaviours in traditional dwellings: A case study in Nanjing, China’, Building and Environment, 142, pp. 153–170. doi: 10.1016/j.buildenv.2018.06.006.

Xu, H. et al. (2016) ‘A quantitative study of the climate-responsive design strategies of ancient timber-frame halls in northern China based on field measurements’, Energy and Buildings, 133, pp. 306–320. doi: 10.1016/j.enbuild.2016.09.047.

Yan, H. et al. (2016) ‘Analysis of behaviour patterns and thermal responses to a hot–arid climate in rural China’, Journal of Thermal Biology, 59, pp. 92–102. doi: 10.1016/j.jtherbio.2016.05.004.

Yang, L. et al. (2020) ‘Adaptive thermal comfort and climate responsive building design strategies in dry–hot and dry–cold areas: Case study in Turpan, China’, Energy & Buildings, 209, pp. 1–16. doi: 10.1016/j.enbuild.2019.109678.

Yang, L., Yan, H. and Lam, J. C. (2014) ‘Thermal comfort and building energy consumption implications – A review’, Applied Energy, 115, pp. 164–173. doi: 10.1016/j.apenergy.2013.10.062.

Zhang, Z., Zhang, Y. and Jin, L. (2018) ‘Thermal comfort in interior and semi-open spaces of rural folk houses in hot-humid areas’, Building and Environment, 128. doi: 10.1016/j.buildenv.2017.10.028.