معماری و نوستالژیا، پویشی بر یادآوری مفاهیم عاطفی معطوف به گذشته در فضای معماری (مطالعه موردی: خانه سنتی شکوهی در شهر یزد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکده معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 عضو هیات علمی بازنشسته گروه معماری دانشگاه یزد

3 عضو هیئت علمی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

التفات به مفاهیم کیفی مرتبط با گذشته هر متنی، ارتباط پررنگ‌تر با مفاهیم عاطفی در آن را به دنبال دارد. درحوزه معماری نیز ارتباط با گذشته بستر، می‌تواند بر اختلالات ناشی از عدم پیوند روانی با مکان، تا حد زیادی فائق آید. در این مقاله، عطف به بروز احساس نوستالژیا در فضای معماری، به عنوان یکی از دغدغه‌های کیفی فضای معماری در راستای یک طراحی ادراکی مطرح می‌گردد؛ زیرا موجب تازه شدن روحیه و احساسات کاربر، به علت ظهور یاد و خاطره برخی مولفه‌های کیفی و لذت‌بخش در مکان می‌شود. توجه به احساس نوستالژیا در حوزه معماری، علاوه بر ایجاد آشنایی ضمنی با مکان، بیدار کردن روان جمعی بشر برای نگه‌داشتن رشته اتصال به ریشه‌های کهن زمان است. فضای معماری حاوی حس نوستالژیا به تجربه عاطفی مفاهیم توجه دارد. نوعی از تجربه مکان‌های معاصر که به علت یاداوری خاطرات خوش گذشته و برانگیختن برخی معانی واکنشی، انسان را به دلتنگی شیرین وا می‌دارد. این پژوهش با تمرکز بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی در زمینه مفهوم نوستالژیا، در حوزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مرتبط از جمله ادبیات، روانشناسی و روانشناسی محیط، به تجزیه و تحلیل تفسیری از درک پدیده مذکور پرداخته است. همچنین باتوجه به هدف عمده پژوهش، یعنی هدایت به سمت بروز این احساس با یادآوری برخی مفاهیم ضمنی در مکان، درعملیات میدانی تحقیق از تکنیک آزمون میدانی مصاحبه‌ها و پرسش­نامه‌های نیمه ساختار‌یافته بهره گرفته شده‌ است. مهمترین پیامد بروز نشانه‌های این احساس در فضای معماری، پدیدار شدن احساس تجربه‌ یک فضای صمیمی، ملموس و تاثیر­پذیر از بستر فرهنگی-اجتماعی است و در واقع تلاشی در جهت غنابخشی و معنادهی عاطفیبه فضای معماری با التفات به گذشته محسوب می‌گردد. بر این مبنا، معنی اولا می‌بایست از سطح معنی تجسمی به سطح واکنشی ارتقاء یابد؛ دوما مخاطب مکان را به واکنش عاطفی مثبت (در پی ارتباط با گذشته) ترغیب کند. لذا لایه‌های معنی بایستی طوری در محیط عملیاتی گردند که تداعی معانی عاطفی در عطف به گذشته، نسبت به محیط ایجاد گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Nostalgia and Architecture, a Survey of Past Emotional Concepts in the Architectural Space, with a Case Study of the “Shokoohi” Traditional House of Yazd

نویسندگان [English]

  • Hourieh Abna 1
  • Seyed Mohammad Hosein Ayatollahi 2
  • Mohammad Iranmanesh 3
1 PH.D Stu in Architecture, Architectural Department of Yazd University, Yazd, Iran
2 Architectural Department of Yazd University, Yazd, Iran
3 Faculty member of Architectural Department, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran
چکیده [English]

Abstract Addressing the meanings and concepts, that make a person emotionally interested in the architectural space, has a strong connection with the place. Concepts originated from the foretime create a deeper emotional connection between human and the place. The emergence of some nostalgic feelings in the architectural space can greatly overcome the disorders caused by the lack of psychological connection with the place. So that, it may be a certain quality regarding the perceptual design. Because the user's mood and feelings are refreshed due to the emergence of remembering some qualitative and enjoyable components in the place. Considering these concepts, during the designing process, makes a pleasant familiarity with the place and raise the collective psyche to keep the thread of connection to the ancient time roots in new forms. In another word, it implies experiencing the contemporary new places with a kind of pleasant nostalgia due to remembrance of the happy memories and evoking some reactionary meanings. The most important outcome of this emotional recollection within the place is experiencing an intimate, tangible and influential atmosphere from the socio-cultural context. In fact, it is a status of continuity, familiarity, attachment, and emotional meaning originated from an architectural space, that the foretime concepts are easily observable in it. Accordingly, the meanings must be elevated from the level of visual meanings to the level of reactive meanings. Then, the user should be motivated to react positively (following a connection to the past) in the place. Therefore, the layers of the meanings must be arranged in a way that emotional meanings combine with the environment.
Accordingly, this study focused on library and documentary studies on the association of emotional concepts in related fields such as literature, psychology and environmental psychology, and analyzed the interpretation of the understanding of the mentioned concept. It should be mentioned, according to the main purpose of the research, that is recalling some implicit concepts in place, interviews and semi-structured questionnaires were used in fieldwork.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Architectural Space"
  • "Nostalgia"
  • "Reactive Meanings"
  • "Association"
  • "Implicit acquaintance."
  •  

    • اسماعیل زاده، فیروز و محقق، مهدی (1398). تصحیح متن، تفسیر فکر (بررسی شیوه تصحیح و تحلیل دیوان ناصرخسرو)، فصلنامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، شماره 42.
    • برودبنت، جفری (۱۳۸۵). راهنمایی ساده در باب نظریه نشانه ها در معماری، نشریه ما،فصلنامه معماری ایران، شماره ۲۱.
    • پلاسما، یوهان (1393). چشمان پوست، معماری و ادراکات حسی، ترجمه رامین قدس، تهران، انتشارات پرهام نقش.
    • جعفری، رشید؛ ملک، نیلوفر و ندیمی، حمید (1398). درباره نوستالژیا و معماری، تبیین وجوه معماری مبتنی بر نوستالژیا با بهره­گیری از نظریه زمینه‌ای، نشریه صفه، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
    • خوارزمی، حمید رضا (1394). ارتباط مراعات النظیر و تداعی معانی و سیر تحول آن‌ها، فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، شماره 13.
    • دانشپور، سید عبد الهادی؛ سپهری مقدم، منصور و چرخچیان، مریم (1388). تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره 38.
    • ریحانی، محمد و ربابه قصابان شیروان (1391)، بررسی یکی از مولفه های نوستالژیک (دوری از معشوق) در برخی از اشعار منوچهر اتشی، فصلنامه علمی و پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، سنندج، شماره10.
    • سید حسینی، رضا (۱۳۶۶). مکتب‌های ادبی، ،تهران: انتشارات نیل، چاپ سوم.
    • سهیر، رابرت و لووی، میشل (۱۳۸۳). رومانتیسم و تفکر اجتماعی، ارغنون، شماره ۲. تهران: انتشارات سازمان چاپ .
    • لطافتی، زینب و انصاری، حمید رضا (1398). تبیین مدلی در شناسایی و تقویت عوامل تاثیرگذار بر حس مکان و خاطره جمعی (نمونه موردی: حاشیه رودخانه دز)، دو فصلنامه معماری ایرانی، شماره 15.
    • میر مقتدایی، مهتا (1388). معیارهای سنجش امکان شکل‌گیری ثبت و انتقال خاطرات جمعی در شهر، مطالعه موردی: تهران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 37.
    • Hirsch, Alan R. (1992), "Nostalgia: A Neuropsychiatric Understanding," in Advances in Consumer Research, 19, eds. John F. Sherry, Jr. and Brian Sternthal, Provo, UT: Association for Consumer Research, 390-395.
    • Dickinson, H. & Erben, M. (2006) “Nostalgia and Autobiography: The Past in the Present.” 112-113http://www.scribd.com/doc/24479798/Nostalgia-and-autobiography-the-past-in-the-present retrieved March 2013
    • Downs, J. (2002). Adapting to secondary and boarding school: self-concept, place.76-78.
    • Fisher, S., and Hood, b. (1987). The stress of transition to university: a) longitudinal study of psychological disturbance, absent-mindedness and vulnerability to homesickness. British Journal of psychology, 78, 425.
    • Freud, S. (1899) “Screen Memories in The Standard Edition of The Complete Works of Sigmund Freud” Volume 3 London: The Hogarth Press. 42-45.
    • Low, M. and Altman, I. (1992)," Placeattachment: aconceptualinquiry", In Low, S.M. and Altman, I. (Eds.) Place Attachment, NewYork, PlenumPress, pp. 1-12.
    • Marris, (1996),"The Politic of Uncertainty: attachment in private and public life”, NewYork, Routledge.
    • A, “Nostalgia, in psychoanalytic dialogues, 21(3), (2011), pp.271-280.
    • Neel, R., Becker, D.V., Neuberg, S. L. & Kenrick, D. T. (2012). “Who expressed what emotion? Men grab anger, women grab happiness”. Jour-nal of Experimental Social Psychology, 48, pp. 583–586.
    • Spillius, E. B. (Ed.). (1988). New library of psychoanalysis, 7. “Melanie Klein today: Developments in theory and practice”, Vol. 1. Mainly theory. Florence, KY, US: Taylor & Frances/Routledge. 2-3.
    • Taylor, B., Gottfredson, S. D. and Brower, B. (1985), “Attachment to place: Discriminant validity, and impacts of disorderand, diversity”, American Journal of Community Psychology, 13, pp.525-542.
    • Vantilburg, M. A. L. (1997). The psychological context of homesickness. In M. A.57-60.