بررسی اثر خوون چینی بر انتقال حرارت از نمای جنوبی در تابستان، در اقلیم بسیار گرم و نیمه خشک خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران/ گروه معماری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران/ گروه معماری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور، دزفول، ایران

10.29252/ahdc.2020.13060.1302

چکیده

خوون­چینی، نوعی آجرکاری تزئینی برجسته است که با استفاده از قطعات آجر با ضخامت یکسان و اندازه­های مختلف بر سطح نمای ساختمان اجرا می­شود. این نوع تزئین­های­ آجری در معماری ابنیه تاریخی استان خوزستان و به­ویژه در بافت قدیم دزفول، در سردر ورودی­ها و بخش­هایی از بدنه­های حیاط داخلی خانه­های تاریخی به کار رفته­اند. سایه ایجاد شده متاثر از برجستگی و فرورفتگی آجرها، به ویژه در تابستان، سطح قابل ملاحظه­ای از نما را می­پوشاند. در کنار کارکرد زیباشناختی این نقوش، سایه ایجاد شده بر پوسته خارجی بنا می­تواند در انتقال حرارت از این سطح به سطح داخلی تاثیرگذار باشد. هدف از انجام این تحقیق بررسی میزان تاثیر سایه خوون­چینی بر انتقال حرارت در جداره خارجی است. جهت انجام این تحقیق از روش تجربی و مدل­سازی در محیط واقعی استفاده شده است. از میان تعداد بسیار نقوش خوون­چینی در بافت تاریخی دزفول، یک نقش با سایه اندازی زیاد انتخاب شد. دو اتاقک با ابعاد و جزییات یکسان که وجه جنوبی آنها دیوار آجری، یکی دارای نقش خوون­چینی و دیگری دارای همان نقش بدون برجستگی است در شهر آبادان با اقلیم بسیار گرم و نیمه خشک ساخته شدند. با توجه به فراهم بودن شرایط ساخت و انجام آزمایش در آبادان و شباهت اقلیمی با دزفول، این محدوده جهت مدل­سازی انتخاب شد. متغیر­های دما و رطوبت نسبی محیط، دما و رطوبت نسبی درون اتاقک­ها و دمای متوسط سطح داخلی دیوار آجری (جبهه رو به جنوب) اتاقک­ها، در شش دوره اندازه­گیری، در طول تابستان 1398 ثبت شدند. نتایج نشان دادند که درگرم­ترین ساعت­های شبانه روز، دمای متوسط سطح داخلی دیوار جنوبی و دمای داخلی اتاقک دارای خوون­چینی نسبت به اتاقک بدون تزیینات، به طور میانگین و به ترتیب 1 و 8/0 درجه سلسیوس کاهش یافتند. این تفاوت دما نمایانگر اثر خوون­چینی بر کاهش انتقال حرارت از نمای جنوبی در تابستان، در اقلیم مورد مطالعه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the effect of khavunchini on heat transfer from South facade in summer, in very hot and semi-arid climate of Khuzestan

نویسندگان [English]

  • Ali Dahar 1
  • Mansoureh Tahbaz 2
  • Mohsen Taban 3
1 Department of Architecture, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
2 Department of Architecture, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran/ Department of Architecture, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 Department of Architecture, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran/ Department of Architecture, Jundi Shapur University of Technology, Dezful, Iran
چکیده [English]

Khavunchini is a kind of extruded ornamental brick work, using brick pieces of equal thickness and different sizes and is applied as the facade of the building. These types of ornaments are found in the vernacular architecture of Khuzestan province and have been used extensively, especially in the historical part of Dezful, in entrances and parts of the inner courtyards. The motive for the present study was studying the shading effect of these patterns on the building facade. the shadow produced by Khavunchini, especially in summer, covered a considerable area of the facade.  in addition to their aesthetic role, the resulting shadow patterns can be effective in reducing heat transfer from facade in summer, in very hot climate of Khuzestan. The research objective is to test the effect of these elements on heat transfer from the facade surface. In this study, with an experimental approach, two identical cubicles were constructed with the south face of brick wall, one with a Khavunchini pattern on it and the other with the same but not extruded pattern. Due to the abundance of these ornamental elements in the Dezful historical part, the desired pattern was selected from this region. Abadan was selected, as the representative of very hot and semi-arid climate of Khuzestan, for constructing the models. The reasons for this choice were the feasibility of building the models and conducting experiments in Abadan and the climatic resemblance to Dezful as a treasure trove of Khavunchini art. The variables of ambient temperature and relative humidity, temperature and relative humidity inside the cubicles and average temperature of the cubicles' south face inner surface were recorded in six measurement periods in summer 2019.  the results showed that, at the hottest hours of the day, the average temperature of the south face inner surface and the indoor temperature of the cubicle with Khavunchini compared to the cubicle without it, showed an average decrease by 1 and 0.8 °C respectively. The results confirmed the positive effect of Khavunchini on heat transfer reduction from the south facade in summer in the studied climate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khavunchini
  • Heat Transfer
  • South Facade
  • Hot and Semi-Arid Climate
  • Khuzestan
برزگر، زهرا و حیدری، شاهین. (1396). بررسی نقش عمق و سایه ورودی خانه­های سنتی در تامین آسایش حرارتی بیرونی- نمونه موردی: بافت قدیم شهر شیراز. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، 5 (5)، 21-32
- تابان، محسن؛ پورجعفر، محمدرضا؛ بمانیان، محمدرضا و حیدری، شاهین. (1391). تأثیر اقلیم بر شکل تزیینات معماری با تکیه بر تحلیل میزان سایه­اندازی خوون­چینی­های آجری بافت تاریخی دزفول. نشریه نقش جهان، 2 (3)، 79-90
- تابان، محسن؛ مهرکی­زاده محمد و نجاران، سارا. (1398). شناخت عناصر سایه­انداز در مسکن سنتی دزفول. معماری و شهرسازی آرمانشهر، (27)، 41-25
- حق­شناس، محمد؛ بمانیان، محمدرضا و قیابکلو، زهرا. (1395). تحلیل معیارهای تابش عبوری از مجموعه شیشه­های رنگی ارسی‌های دوره صفوی. نشریه علمی- پژوهشی علوم و فناوری رنگ، 10، 55-64
- دهخدا، علی­اکبر. (1341). لغت­نامه دهخدا. تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
- رفیعی­سرشکی، بیژن؛ رفیع­زاده، ندا و رنجبرکرمانی، علی­محمد. (1382). فرهنگ مهرازی (معماری) ایران. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
- زرگرزاده دزفولی، مجتبی؛ لاری­بقال، سید کیانوش؛ سالاری­نسب، نجمه و بابایی­مراد، مهناز. (1395). خوون­چینی تکامل و تناسب ابعاد آجر در نماسازی­های آثار معماری دزفول. مطالعات معماری ایران، 1 (9)، 47-65
- زمرشیدی، حسین و صادقی حبیب­آباد، علی. (1397). آجر و هنر آجرکاری از دوران باستان تا امروز. فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 9 (33)، 5-17
- شریف، حمیدرضا؛ حبیبی، امین و جمال­آبادی، عبدالله. (1395). کارکرد اقلیمی هنر گره­چینی در معماری اسلامی- نمونه موردی: بناهای مسکونی قاجاری شیراز. پژوهش­های معماری اسلامی، 4 (11)، 61-72
- شکفته، عاطفه؛ احمدی، حسین و عودباشی، امید. (1394). تزئینات آجرکاری سلجوقیان و تداوم آن در تزئینات دوران خوارزمشاهی و ایلخانی. فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، 3 (6)، 84-106
- کسمایی، مرتضی. (1371). پهنه­بندی اقلیمی ایران مسکن و محیط­های مسکونی. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
- مسعودی­نژاد، مصطفی؛ طاهباز، منصوره و مفیدی شمیرانی، سید مجید. (1397). بررسی رفتار حرارتی شوادان، نمونه موردی: خانه سوزنگر دزفول. مطالعات معماری ایران، دو فصلنامه معماری ایرانی، 13، 49-70
- نشریه 1-167 سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور. (1385). مقررات و معیارهای طراحی و اجرایی جزئیات تیپ ساختمانی جلد اول: اقلیم و ویژگیهای ساختمانی، روشهای ساخت و تکنولوژی ساختمان، مصالح ساختمانی و ضوابط کاربرد آن. تهران: سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور، معاونت امور فنی، چاپ دوم.
- نعیما، غلامرضا. (1376). دزفول شهر آجر. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
- نیکقدم، نیلوفر؛ مفیدی­شمیرانی، سید­مجید و طاهباز، منصوره. (1394). مقایسه تحلیلی پهنه­بندی اقلیمی مناطق جنوبی ایران با روش کوپن-تراورتا و معیارهای آسایش گیونی. معماری و شهرسازی آرمان­شهر، 8 (15)، 119-130
–  Anh Tuan Nguyen, Nguyen Song Ha Truong, David Rockwood, Anh Dung Tran Le. (2019). Studies on sustainable features of vernacular architecture in different regions across the world: A comprehensive synthesis and evaluation. Frontiers of Architectural Research, (8), 535-548.
–  Coma Juliá, Pérez Gabriel, Solé Cristian, Castell Albert & F. Cabeza Luisa. (2014). New green facades as passive systems for energy savings on buildings. Energy Procedia, (57), 1851-1859.
–  Coma Juliá, Pérez Gabriel, Solé Cristian, Castell Albert & F. Cabeza Luisa. (2016). Thermal assessment of extensive green roofs as passive tool for energy savings in buildings. Renewable Energy, (85), 1106-1115.
–  Minangi, Faisal & Alibaba, Halil. (2019). Effect of shading on thermal performance of Dormitory Building on Hot Climate. 610-621
–  .Ruggiero, Francesco, Serra Florensa, Rafael and Dimundo, Antonella. (2009). Re-interpretation of traditional architecture for visual comfort. Building and Environment, (44): 1886-1891. DOI: 10.1016/j.buildenv.2009.01.006.
–  Shurui Guo, Hanyu Yang, Yanru Li, Yin Zhang, Enshen Long. (2019). Energy Saving Effect and Mechanism of Cooling Setting Temperature Increased by 1°C for Residential Buildings in Different Cities. Energy & Buildings, (202)