تبیینِ الگوی سبک شناسیِ معماری اسلامی (با نگاه به آراء سنّت گرایان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

سبک در عام­ترین معنا عبارت از الگوها یا صفات متمایز و مشخص اثر یا آثار است که کاملاً وابسته به صورت اثر هنری است و سبک­شناسی، روشی برای دسته­بندی آثار در یک زمینة مقرّر بر مبنای تشابهات شکلیِ آنان است. زمینه­های پدیدآورندة اثر هنری که منجر به شکل­گیری سبک­های مختلف می­گردد، در نگاه سنت­گرایان اغلب سیاق اجتماعی و فرهنگی دوره­ها در مناطق مختلف است که در چارچوب سنّت که مجموعه­ای از حقایق و اصول جاری شده از منبع الهی است، قرار می­گیرد. با توجه به تفاوت­های بنیادینِ معماری اسلامی به­عنوان بخشی از معماری سنّتی با سایر انواع معماری، روش خاص سبک­شناسی آن می­بایست مورد شناسایی قرار گیرد. پژوهش بنا بر هدف بنیادی و بنا بر ماهیت آمیخته است و روش تحقیق از نوع تحلیل محتواست که با نگاهی تحلیلی – تطبیقی به آراء سنّت­گرایان در باب سبک و سبک­شناسی، در پی تبیین الگویی برای سبک­شناسیِ معماری اسلامی است. ویژگی مشترک همة آثار معماری اسلامی، فرازمانی و فرامکانی بودن اصول و محتوای آن است، اما این اصول زمانی که دوره­های تاریخی مختلفی را تجربه می­کنند و یا در مناطق جغرافیایی متفاوت ظهور می­یابند، با توجه به تجربة ذهنی از دوره­های تاریخی گذشته و یا سبقة شکلی و فنیِ معماری در آن مناطق، شکل خاص خود را می­یابند. بدین ترتیب دو متغیّر تاریخ و جغرافیا در کاربری­های مختلف معماری به­عنوان متغیّر مستقل، ویژگی­های صوری را حاصل می­شوند و لذا شناخت سبک آثار، از پردازش داده­های شکلی و تحلیل تأثیرات این دو متغیّر در انواع کاربری­های آثار معماری اسلامی ممکن می­گردد. در واقع ویژگی­های مشترک سبک­های تاریخی و سبک­های جغرافیایی آثار، بیان­گرِ ویژگی سبکی معماری اسلامی و تفاوت­های سبک­های مختلف تاریخی و جغرافیایی، شکل­دهندة سبک­شناسیِ معماری اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of stylistics pattern in islamic art and architecture (looking at traditionalist' views)

نویسندگان [English]

  • majid seyyedi saravi 1
  • hasanali pourmand 2
  • reza abouei 3
1 Faculty of art and architecture, Islamic Azad University, South Tehran Branch, Tehran, Iran
2 Faculty of art and architecture, Tarbiat modarres university, Tehran, Iran
3 Art University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Abstract
In the history of art and architecture, there are various ways of classifying works to understanding them better. Occasionally they divide art events into different styles, sometimes into periods, schools, and movements. Each of these methods has its benefits and forms part of our understanding of the truth of architectural history. Style in the most general sense is the distinctive or distinctive patterns or attributes of a work or works that are entirely dependent on the work of art, and stylistics is a method of classifying works into a given context based on their similarities. The emerging fields of artistic work that lead to the formation of different styles are, in the traditionalist views, often the social and cultural context of the periods in different regions, within the framework of a tradition that is a collection of current facts and principles from a divine source. Given the fundamental differences between Islamic architecture as a part of traditional architecture and other types of architecture, its particular methodological style should be identified. The research is based on a fundamental goal and essence and the research method is content analysis, which, with an analytical-comparative view of traditionalists' views on style and stylistics, seeks to explain a model for Islamic architectural stylistics. A common feature of all Islamic architecture is the transcendental and extraterrestrial of its principles and content, but these principles, given the subjective experience of the period, when experiencing different historical periods or appearing in different geographical areas, depending on the subjective experience of past historical periods or the architectural and technical proficiency of those areas, they find their own form. Thus, the two variables of history and geography in different architectural applications as independent variables, are obtained the formal features and hence the recognition of the style of the works, from the shape data processing and the analysis of the effects of these two variables on the types of uses of Islamic architecture works can be possible. Now, historical stylistics based on the study and analysis of different types of architectural applications in different climates, in different historical periods, as well as geographical stylistics based on the analysis of different types of architectural applications in historical periods, occurs in various climatic and geographic regions. In fact, the common features of historical styles, geographical styles, and types of works styles reflect the stylistic characteristic of Islamic architecture and the differences in different historical, geographical and typical styles create the Islamic architecture stylistics based on history, geography and genre.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic architecture
  • Traditionalism
  • Style
  • Stylistics Pattern
ـ بهار، محمدتقی. (1349). سبک­شناسی، جلد اول. تهران: چاپ­خانۀ سپهر.
ـ پیرنیا، محمدکریم. (1364). اصولِ معماریِ سنّتیِ ایران. کیهان فرهنگی. شماره 15، صفحه 3-13.
ـ پیرنیا، محمدکریم. (1380). سبک­شناسیِ معماریِ ایرانی، تدوین: غلامحسین معماریان. تهران: پژوهنده – معمار.
ـ حجّت، عیسی. (1394). سنّتِ سنّت­گرایان و سنّت­گراییِ معماران. نشریۀ هنرهای زیبا. شماره 1، دوره 20، صفحه 5-16.
ـ رحمتی، انشاءالله. (1394). هنر و معنویّت. تهران: موسسۀ تألیف ترجمه و نشرِ آثار هنری «متن».
ـ سلطان­زاده، حسین. (1391). نقدی کوتاه بر کتاب سبک­شناسیِ معماریِ ایرانی. تهران: انتشارات چهارطاق.
- صحراگرد، مهدی، و شیرازی، علی­اصغر. (1393). تاریخِ سبک­شناسی در تاریخ­نگاریِ هنرِ مغرب­زمین. کیمیای هنر. شماره 12، صفحه 87-98.
- طاهباز، منصوره. (1387). اصولِ طراحیِ معماریِ همساز با اقلیم با رویکرد به معماریِ مسجد. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ـ نصر، سیّدحسین. (1381). معرفت و معنویّت. تهران: انتشارات سهروردی.
- نیک­منش، مهدی. (1382). طرحی در طبقه­بندیِ سبک­های ادبِ فارسی. پژوهشنامۀ علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی. شماره 37، صفحه 133-145.
- Burckhardt, Titus. (1974). Perennial Values in Islamic Art: in the Sword of Gnosis, ed. Jacob Needleman, Penguin Books INC.
- Coomaraswamy, Ananda k. (1964). On the Traditional Doctrine of Art: Golgonooza Press.
- Gombrich, Ernest. (1968). "Style", the Art of Art History: A Critical Anthology, edited by Donald Preziosi, Oxford University Press.
- Hofstadter, Albert. (1977). Agony and Epitaph, New York: Goeorge Braziller.
- Michon, Jean-Louis. (1991). From the Koranic Revelation to Islamic Art: in Religion of the Hear, ed. Seyyed Hossein Nasr and William Stoddart, Foundation for Traditional Studies in U.S.A.
- Schuon, Frithjof. (1984). Concerning Forms in Art: in The Transcendent Unity of Religions, introduction by Huston Smith, the philosophical publishing House.
- Schuon, Frithjof. (1959). Principles and Criteria of Art: in Language of the Self, trans. Marco Pallis and Macheod Matheson, Ganesh.