نحو فضا رهیافتی برای ادراک عرصه بندی خانه در شهر یزد (دوره های قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه معماری، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 استادیار، گروه معماری، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

3 استادیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد، ایران

چکیده

جامعه ایران دوران گذر از جامعه سنتی به مدرن را بسیار سریع و بدون ایجاد زیرساخت­های لازم به ویژه در حوزه­ی ساخت­وساز تجربه نموده است؛ در این دوره تغییرات ساخت­وساز ناشی از تقلید شکل و بدون در نظر گرفتن مفاهیم متناسب با شرایط جامعه می­باشد و خانه به عنوان اولین سرپناه بشر، منعکس­کننده­ی بیشترین تأثیرات فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی خواهد بود. مقالة حاضر سعی در ادراک «عرصه­بندی فضاهای خانه» با استفاده از مدل تحلیلی «نحو فضا» را دارد و اصلی­ترین سوال پیش­روی مقاله آن است که با بررسی «ارتباطات فضایی خانه­های سه دورة قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی» با روش نحو فضا تغییر در عرصه‌بندی و سازمان فضایی خانه­ها چگونه می­باشد. هر چند در این حوزه­ مطالعات دیگری نیز صورت گرفته ولی در پژوهش پیش­رو تلاش بر این است تا براساس تئوری «نحو فضا» به این ادراک نایل شد، زیرا چنانچه این ادراک در قالب مدل تحلیلی سامان گیرد، زمینه­های پیش­بینی رفتارهای احتمالی در فضاهای مورد نظر خانه­های دورة قاجاریه و پهلوی و تفاوت آن با خانه­های دورة جمهوری اسلامی به دست خواهد آمد. روش پژوهش در این مقاله از نوع توصیفی ـ تحلیلی است که با روندی از «جزء به کل» و استفاده از نرم­افزارهای «ای ـ گراف» و «دپت­مپ» انجام می­شود. یافته­های پژوهش نشان می­دهد، پیکره­بندی و سازمان فضایی خانه­ها در دورۀ قاجاریه تا اوایل پهلوی دارای تداوم بوده و فرهنگ جامعه نقش مهمی در شکل­گیری فضاها و نحوة سازمان­دهی آن­ها داشته است ولی با تغییر در شیوة زندگی و پیدایش مدرنیته و عدم وجود زمان لازم برای هماهنگ شدن با نیازهای جامعه برداشت التقاطی از تفکرات دیگر فرهنگ­ها به وجود آمد. از این­رو شکاف عمیقی بین نمونه­های جدید ساخته­ شده در این دوره با نمونه­های پیشین ایجاد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Space Syntax the way to Perceive Arrangement the Spaces of the House in Yazd city, (Periods Qajar, Pahlavi and Islamic Republic)

نویسندگان [English]

  • zahra behpur 1
  • Hamid Reza Shoaei 2
  • Masoud Nabimeybodi 3
1 Architecture Group, Najafabad Unit, Islamic Azad university, Najafabad, Iran
2 Department of Architect, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran. Department of Architect, Islamic Azad University of Shahroud Branch, Iran.
3 Department of Architect, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran Department of Architect, Art and Architecture Faculty of Yazd University, Iran.
چکیده [English]

Society of Iran has experienced the passage era from traditional society to modern very fast and without creating the necessary infrastructure especially in the field of construction, therefore, to achieve a worthwhile construction must look at the latent patterns of the past constructing and attention to the cultural and social needs of the community today.The present article an attempt to Perceive “arrangement the spaces of the house” with analytical model “Space Syntax” and the main question of this article is that with study “Spatial communication three periods houses Qajar, Pahlavi and Islamic Republic” with the method space syntax, how is the change in the arrangement spaces of the house. Though another study has been done in this area but this research is trying so according to model “Space Syntax” this perception was achieved, because if this perception arranged in the form of an analytical model, will be achieved predictive fields possible behaviors in the desired spaces of the houses period Qajar, Pahlavi and the difference is with the houses period Islamic Republic. Research method in this article is descriptive – analytical that is done with a process of "component to whole" and use of softwares “A-grath” and “Depth map”. The research findings indicate that arrangement the spaces of the house has been persistent in the Qajar period until the early Pahlavi and the culture of society has an important role in shaping the spaces and how they are organized, but by changing the way of life and the appearance of modernity and lack of time to fit into the needs of the community was created an eclectic impression of the thoughts of other cultures. Therefore, a deep gap was created between the new samples made in this period with the previous samples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arrangement of the house
  • Space Syntax
  • Qajar era
  • Pahlavi era and Islamic Republc era
-  اخوت، هانیه (1392)، بررسی تطبیقی ابعاد حریم در مسکن سنتی و معاصر با استفاده از مدل تحلیلی BDSR . مسکن و محیط روستا، شماره 132 . سال سی و دوم. 112ـ97.
-  بل، سایمون و ریسمانچیان، امید (1389)، شناخت کاربردی چیدمان فضا در درک پیکره­بندی فضایی شهرها. نشریه هنرهای زیبا. معماری و شهرسازی. شماره 43. 56ـ49.
-  دانشمند، سارا (1397)، آشنایی اولیه با تئوری و نرم افزارهای نحو فضا  و تحلیل­های اقتصادی و اجتماعی فضا توسط آن­ها. شیراز: دانشکده  هنر و معماری.
-  دانشمند، سارا (1392)، ارتقاء روش ارزیابی مسیر و بهبود عملکرد مسیریابی (مطالعه­ی موردی: بازار وکیل شیراز). علی­الحسابی، مهران. پایان­نامه برای دریافت درجه دکتری. دانشگاه علم و صنعت. دانشکده­ی معماری و شهرسازی.
-  راپاپورت، آموس(1366)، منشاء فرهنگی مجتمع­های زیستی. ترجمه راضیه رضازاده. تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت. تهران.
-  فلامکی، محمد منصور(1385). شکل­گیری معماری در تجارب ایران و غرب. تهران: فضا.
-  کمالی پدور ، حسام؛ معماریان ، غلامحسین؛ فیضی ، محسن و موسویان، محمد فرید (1390)، ترکیب شکلی و پیکره­بندی فضایی در مسکن بومی: مقایسه تطبیقی عرصه­بندی فضای مهمان در خانه­های سنتی کرمان.  مسکن و محیط روستا. شماره 138. سال سی­ام. 16ـ3.
-  معماریان، غلامحسین (1381)، نحو فضای معماری. صفه. شماره 25. 83ـ 74.
-  Adeokun, Cynitha. (2013), The Orowa House: A Typology Of Traditional Yoruba Architecture in Ile-Life, Nigeria, WABER 2013 Conference, Accra, Ghana, pp 1131-1146.
-  Bellal, Tahher.( 2013), Gender and Zones of Users in Traditional Barber Mzab Houses, International Journal of Humanities and Social Science, vol.3, n19, November, pp.60-73.
-  Brown, F & Bellal. T (2001), Comparative analysis of Mzabite and other Berber domestic space, Proceedings of the 3th International Symposium on Space Syntax, Atlanta, GA.
-  Cooper Marcus, Clare & Sarkissian (1986), Housing as if people Mattered: site design guidelines for medium – density family housing, Berkeley, University of California Press.
-  Faris Ali, Mustafa. (2010), Using space syntax analysis in detecting privacy: a comparative study of traditional and modern house layouts in Erbil city, Iraq. - Asian Social Science vol.6, n8, August, pp.157-166.
-  Hillier, B (2007), Space is the Machine, Cambridge, Cambridge University Press.
-  Hillier, B (1996), Space is the machine: aconfigurational theory of architecture, Cambridge, UK: Uneversity of Cambridge, Reproduced in 2007 by Space Syntax.
-  Hillier, B. & Sahbaz, O (2005), High Resolution Analysis of Crime Patterns in Urban Street Networks: An Initial Statistcal Sketch from an Ongoing Study of a London Borough, Proceedings, 5th International Space Syntax Symposium, TU Delft.
-  Hillier, B. & Honson, J & Peponis, J. (1984), What do we mean By Building Function?, (E.J.Powell, Ed) Designing for Building Utilisation.
-  Hillier, B & Hanson, J. (1984), The social logic of space, Cambridge, Cambridge University Press. 
-  Hollander,J. ( 1993), It all depends, in Mack, A. (Ed.). Home: a place in the world, New York, New York University Press.
-  Jiang, Bin, Claramunt, Christophe & Klarqvist (2000) Bjijm, Integration of space syntax into GIS for modeling urban space JAG.
-  Klarqvist, Bjorn (1993), A Space Syntax Glossary, Nordisk Arkitekturforskning.
-  Lima, Jose Julio (2001), socio – spatial segregation and urban form: belem at the end of 1990s Geoforum.
-  Manum, B (2009), A-graph complementary software for axial-line Analysis, Proceeding of the 7th International Space Syntax Symposium, Stockolm, Sweden, 070.
-  Moore, Charles, et all (1974), The Place of  House, Holt Rinhart Winston.
-  Mostafa. A & Hassan, F (2013), Mosque Layout design: An analytical study of mosque Layouts in the early ottoman Period, Frontiers of Architectural Research 2.
-  Turner, A & Pinelo, J (2010), Introduction to UCL Depth map, 10 September 2010 Version 10.08.00r. UCL.