الگوهای معماری سبُک روستایی حوزه فرهنگی هلیل رود (کَوار، کُتوک، کَپر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

در فرایند جست­و­جو و مطالعه شیوه سکونت و انواع سکونتگاه­های روستایی حوزه فرهنگی هلیل­رود در شهرستان جیرفت استان کرمان، سازه­های سبکی یافت می­شود که در گستره­ای وسیع و با نمودهای کمابیش متفاوت قابل مشاهده است. سازه­های دست­ساز و بومی که ریشه در فرهنگ عشایری و کوچ­نشینی و یا زندگی ساده روستایی دارند و طی سالیان زیاد پاسخگوی نیازهای زیستی و سکونتی مردم منطقه بوده­اند. سکونتگاه­های کمینه­گرایی (مینیمال) که در طول سالیان متمادی، بخش مهمی از طرحواره ذهنی این مردمان از سکونت را شکل داده است. دیرپایی، حضور پیوسته و جایگاه این سازه­ها در خاطر و زندگی ساکنین، آن­ها را فراتر از یک سازه صرف، تبدیل به جلوه بارزی از یک  فن- فرهنگ و بخشی تفکیک­ناپذیر از الگوی سکونت روستائیان حاشیه هلیل‌رود نموده است. چنین جایگاهی مطالعه، شناخت و معرفی این الگوهای سکونت روستایی را ضروری می­نماید، به ویژه در شرایطی که در طرح­های سامان­دهی سکونت­گاه­های حاشیه هلیل­رود نسبت به آن بی­توجهی شده است. از جمله شاخص­ترین سازه­های سبکی که به وفور در ناحیه مورد اشاره مشاهده می­شود، کَوار وکُتوک و کَپر را می­توان نام برد. این نوشتار قصد آن دارد تا با توسل به دو روش تحقیق زمینه­گرا و توصیفی- تحلیلی و مقایسۀ تطبیقی با استناد به اطلاعات حاصل از برداشت­ها و بازدیدهای میدانی، به مطالعه و بررسی این سه سازه و تبیین سیر تحول آن­ها در نواحی مختلف منطقه پرداخته و ویژگی­ها، شباهت­ها و تفاوت­ها، نقاط قوت و ضعف هر یک را بیان نماید. بدیهی است شناخت حاصل شده می­تواند طراحان و متولیان روستایی منطقه را در طراحی مسکن روستایی، همساز با الگوهای بومی موجود، یاری دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rural Lightweight Architecture Patterns in Halil River Cultural District (Cavâr, Kotuk, Capar)

نویسندگان [English]

  • Hamid Mirjany 1
  • Azam Amiri 2
1 Department of Art & Architecture, Yazd University, Yazd, Iran
2 Department of Art & Architecture, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

In the process of searching and studying the different types of habitatation and rural settlements in the Halil River cultural district in Jiroft, Kerman province, lightweight structures are found that can be seen over a vast area with more or less different forms. These handmade and vernacular structures are rooted in nomadic culture or simple rural life, and for many years have answered the needs of the people in the region for residence and living. Over the years, these minimalist settlements have formed an important part of the mental schema of residence in these people's minds. Longevity, continuous presence and the position of these structures in the lives of residents has made them more than just a mere structure, becoming an outstanding example of a techno-culture and an inseparable part of the pattern of habitation for the villagers living on the banks of Halil river. therefore, this situation necessitates the recognition and introduction of these rural habitation patterns, especially in a time that the plans for the organization of settlements along Halil river are neglected.
Among the most prominent lightweight structures that can be found abundantly in the area mentioned are Cavâr, Kotuk, Capar. Based on contextual and descriptive-analytical research methods and comparative study of the information gathered from field observations and surveys, this study intends to examine these three structures and explain their evolution in different areas and the characteristics, similarities and differences, the strengths and weaknesses of each one. Certainly, the results can help rural designers and authorities in the design of rural housing, consistent with existing indigenous patterns.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cavâr
  • Capar
  • Kotuk
  • Rural Housing
  • Lightweight Structure
  • Jiroft Halil River
ـ امیرحاجلو، سعید. (1393). تبیین نقش متغیرهای بوم­شناسی در حیات شهر اسلامی جیرفت. پژوهش­های باستان­شناسی ایران. شماره(7)، 173-192
ـ پرتوی، پروین. (1382). مکان و بی­مکانی رویکردی پدیدارشناسانه. هنرهای زیبا. شماره (14)، 40-50
ـ پطروسیان، ارپیار. (1348). نگاهی به معماری­های ابتدایی در منطقه جیرفت. مجله هنر و معماری. شماره(1)، 24-30
ـ سلامی، عبدالنبی. (1383). خرما در فرهنگ مردم کرمان. ویژه نامه فرهنگستان(گویش شناسی). شماره (2)، 37-53
ـ خسرونیا، مرتضی. (1388). ارزیابی رویکردهای مختلف پیرامون شکل­گیری مسکن روستایی. فصلنامه مسکن و محیط روستا. شماره (127)، 32-43
ـ علیدادی سلیمانی، نادر. (1395). آلبوم تصاویر شخصی عکاس از مسکن بومی جنوب کرمان. اداره میراث فرهنگی و گردشگری جیرفت.
ـ گرکانی، امیرحسین؛ جانی­پور، بهروز و امینیان، سعید. (1393). گونه شناسی مسکن روستایی استان کرمان. تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
ـ لسترنج، گای. جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه: محمود عرفان (1383). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ وزیری کرمانی، احمدعلی خان. (1385). تاریخ کرمان، به تصحیح باستانی پاریزی. تهران:  نشر علم.
- Steyn, G. (2006). The indigenous rondavel –a case for conservation Architecture. Tshwane University of Technology, South Africa.