بازخوانی و بازشناسی ساختار و سیر تحول تاریخی محله ‌‌‌‌امام‌زاده جعفر (ع) یزد تا پیش از تغییرات دوران معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد مرمت، دانشگاه تهران، ایران

2 دکترای مرمت، استادیار دانشگاه فنی و حرفه‌ای، یزد، ایران

3 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد مرمت، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.29252/smb.5.5.51

چکیده

شهرهای تاریخی مشحون از آثار و لایه‌هایی هستند که در گذر زمان به تدریج در زیر لایه‌های جدید پنهان گردیده یا در اثر عوامل مختلف، در معرض فرسایش و دگرگونی قرار گرفته‌اند، اما با این وجود، قصۀ شکل‌گیری هسته‌های تاریخی شهرها و عناصر مهم و شاخص آنها در همین لایه‌ها مضبوط گردیده است. معمولاً در روند حفاظت عالمانه از شهرهای تاریخی جهان سعی می‌گردد از آثار و لایه‌های تاریخی شهرها به نحو شایسته‌ای صیانت گردد تا از طریق برقراری ارتباط معنادار میان آنها بتوان به سیر شکل‌گیری، تحول، تکامل و دگرگونی شهر در ادوار مختلف راه یافت، اما متأسفانه برخی از طرح‌هایی که در حوزه بافت‌های با ارزش شهرهای ایران به مرحله اجرا می­رسند به دلیل عدم شناخت کافی منجر به پاکسازی لایه‌های تاریخی شهر می‌گردند که اثرات جبران‌ناپذیری بر ساختار شهرها به جا می­گذارند. یکی از دلایل این امر را می‌توان در ضعف مطالعات و منابع مکتوب پیرامون هسته‌ها و مناطق تاریخی شهرها جستجو نمود. به عنوان نمونه طرح توسعه ‌‌‌‌امام‌زاده ‌‌‌جعفر(ع) یزد در سال 1392 یکی از نمونه طرح‌هایی بود که بدون درک زمینه و خطوط تاریخی به مرحله تصویب رسید و مداخلاتی نیز در راستای تحقق آن به اجرا درآمد که غالباً با تخریب‌هایی در بافت تاریخی پیرامون ‌‌‌‌امام‌زاده همراه بود. با توجه به این مهم، این مقاله در پی آن است تا با بررسی محله تاریخی ‌‌‌‌امام‌زاده ‌‌‌جعفر(ع) از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه­ای و استناد به مفهوم و شکل شهر و محله ایرانی، ضمن معرفی عناصر شاخص و ساختار تشکیل دهنده محله، به تبیین لایه‌های پنهان محله و نسبت آن در ارتباط با توسعه شهر بپردازد که در طرح‌های بزرگ مقیاس در این محدوده، مغفول مانده و بعضاً پاکسازی شده است.
پژوهش حاضر با به کارگیری ترکیبی از روش‌های تحقیق تاریخی و توصیفی ـ تحلیلی به انجام رسیده است. نتایج اصلی این پژوهش، بیان دلایل و زمینه‌های توسعه و رونق شهر در محدوده محله ‌‌‌‌امام‌زاده، شناخت گذرهای تاریخی شهر و روند توسعه بازار در ارتباط با عناصر ساختاری محله ‌‌‌‌امام‌زاده و نظام‌های قابل شناسایی در این روند می‌باشد که باید در طرح‌های شهری مرتبط با این محدوده مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Re-reading and Recognizing the Historical Structure and Evolution Chronology of “Imamzadeh Ja'far” District before the Contemporary Changes (Yazd)

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Reza Ghadakian 1
  • Hamid Reza Beigzadeh Shahraki 2
  • Leila Owlia 3
1 Master of Architectural Conservation, Tehran University, Tehran, Iran
2 Ph.D. in Architectural Conservation, Assistant Professor of Technical and Vocational University, Yazd, Iran
3 Master of Architectural Conservation, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Historic towns are full of works and layers that have been hidden gradually under new layers over the time, or some various factors cause deterioration and changes in them. Nevertheless, the story of formation of towns' historic cores and their specific components has been recorded in the same layer. In the scientific process of conserving world historic towns, there are efforts to safeguard  historical traces, clues and layers of cities properly, so through the meaningful communication between them, we can discover the process of development, evolution and transformation of a town in different periods. Unfortunately, some implemented projects in the valuable urban fabrics in Iran are leading to the clearing of historical layers due to lack of knowledge that causes irreparable damages to the structure of these towns. One reason is the lack of written sources about the historic cores and districts of towns. For example, the development plan of “Imamzadeh Ja'far” (AS) shrine of Yazd in 2013 was one sample for an adopted project in which the context was completely neglected that caused interventions and demolition in historical context surrounding the shrine. Due to this attention, this article seeks to evaluate the historical district of “Imamzadeh Ja’far” (AS) through field and library studies and citing the meaning and form of the city and other quarters in Iran, so it can introduce specific elements and district structure, and state hidden layers and their relations to city development, that has been neglected in large-scale projects and in some cases has been cleared.
 The present study was performed by using a combination of historical and descriptive-analysis research methods. The results of this research are stating the reasons and backgrounds of development and the briskness of historic town in “Imamzadeh” district, recognizing the historic route of “Shahi” gate to the old “Mosala” of the city and the development process of Bazaar in relation with the structural elements of the district, which is necessary to be considered in urban projects for this zone.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical structure
  • Historic route
  • Physical development
  • District
  • Imamzadeh Ja’far Shrine
  • Yazd
-     آیت‌اللهی، علیرضا (1393)، مردم‌شناسی، باستان‌شناسی و تاریخ ناحیه یزد، http://yazdhistory.persianblog.ir/post/55
-     افشار، ایرج (1354). یادگارهای یزد (جلد دوم). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-     توسلی، محمود (1390). طراحی شهری؛ هنر نو کردن شهرها. تهران: محمود توسلی.
-     خادم‌زاده، محمدحسن (1386). محلات تاریخی شهر یزد. تهران: سبحان نور ـ پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد.
-     کاتب، احمد (1386). تاریخ جدید یزد، تهران: امیرکبیر.
-     مهندسان مشاور شمسه یزد (1385). پروندۀ ثبت ملی بافت تاریخی یزد.
-      مهندسان مشاور هنرسرای معماری یزد (1386). طرح جامع بقعۀ امام‌زاده جعفر یزد.