از برج عاج تا میدان عمل: مطالعه‌ی تطبیقی سیر تطور ارتباط دانشکده‌های معماری با جامعه در ایران و جهان

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 عضو هیات علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد

10.22034/ahdc.2025.22366.1840

چکیده

اگرچه معماری –چه به مثابه دانش و چه به مثابه یک اثر- با زمینة اجتماعی خود در ارتباطی تنگاتنگ است، آموزش آکادمیک معماری از قرون گذشته تا به امروز دچار اوج و فرودهایی در توجه به زمینة اجتماعی بوده است. در سال‌های ابتدایی شکل‌گیری آموزش آکادمیک معماری در جهان، معماران آکادمیک چندان در قید توجه به امر اجتماعی نبودند، چرا که کارفرمایانشان از میان نخبگان و اشراف جامعه بودند. با تحولاتی که در عرصة سیاست، فرهنگ، جامعه و تکنولوژی پیش آمد توجه آکادمی‌های معماری به سمت زمینة اجتماعی جلب شد تا جایی که در دوران پسامدرن یکی از مهم‌ترین رسالت‌های دانشکده‌های معماری حل و فصل مسائل اجتماعی به شمار می‌رود. در ایران نیز در سال‌های ابتدایی تأسیس نخستین دانشکدة معماری امر زمینه‌ای و اجتماعی جایی در آموزش معماری نداشت؛ اما تحولاتی که در مقیاس کشور و جهان رخ داد آموزش معماری در ایران را نیز متحول کرد. این پژوهش با هدف پاسخ دادن به پرسش دربارة سیر تحول توجه دانشکده‌های معماری به امر اجتماعی و نیز ترسیم وضعیت و موضع امروز آنها در قبال جامعه در آینة برنامة درسی و سرفصل دروس انجام شده است، به طوری که در ابتدا بحث در قالب تفسیر تاریخی پیش می‌رود و در انتها برنامة درسی مصوب برای دورة کارشناسی معماری در ایران با سرفصل دروس هفت دانشکدة معماری برتر دنیا مقایسه می‌شود. از حیث روش‌شناسی، پارادایم کلی این پژوهش کیفی است. در این پژوهش گردآوری داده‌ها مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای است و برای تحلیل داده‌ها از استدلال منطقی و روش تحلیلی-تفسیری استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که دانشکده‌های معماری ایران همچنان توجه به امر اجتماعی را در اولویت نمی‌بینند، در صورتی که در دانشکده‌های برتر دنیا زمینة اجتماعی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

From Ivory Tower to Ground Action: A Comparative Study of the Evolution of the Relationship between Architectural Schools and Society in Iran and the

نویسندگان [English]

  • Mehdi Mohammadi 1
  • h m 2
1 Architecture Department, School of Arts & Architecture, Yazd University, Yazd, Iran
2 d
چکیده [English]

Although architecture, both as a discipline and as a practice, is inherently linked to its social context, the focus on social issues within academic architectural education has experienced notable shifts throughout history. Initially, during the formative years of architectural education in the world, there was a conspicuous lack of emphasis on the social dimensions of architecture. This was largely because the patrons of academic architects were predominantly elites and aristocrats, who had little interest in the social ramifications of architectural works. Over time, however, various socio-political, cultural, and technological transformations brought about a paradigm shift. Academic architects and architectural institutions began to recognize the importance of addressing social contexts. This shift was particularly evident in the postmodern era, where resolving social issues became a fundamental objective of architectural education. In contemporary architectural discourse, the integration of social considerations into the curriculum is regarded as essential for producing architects who are not only technically proficient but also socially responsible. In Iran, the trajectory of architectural education has mirrored global trends to some extent. The early years of architectural education in Iran saw a similar disregard for social issues. However, significant national and international developments prompted a reevaluation of this approach. Despite these changes, the current state of architectural education in Iran still falls short of fully integrating social considerations into its curricula, in contrast to leading architectural schools worldwide where social context is given substantial attention. This study seeks to address the question of how the focus on social issues within architectural schools has evolved over time and to map out their current position concerning societal engagement as reflected in their curricula and course offerings. The research methodology is grounded in a qualitative framework, relying on library resources for data collection and employing logical reasoning and an analytical-interpretative approach for data analysis. The study's findings reveal that while there has been progress, Iranian architectural schools have yet to prioritize social issues to the same extent as their global counterparts. In leading architectural schools around the world, the social context is an integral component of the educational process, highlighting a significant area for improvement within the Iranian academic landscape.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Faculty of Architecture
  • social context
  • history of architectural education
  • Bachelor of Architecture curriculum
  • academic architecture education

مراجع

ابراهمیان، کریستینه. (1399). بازنگری برنامه درسی آموزش معماری ایران بر اساس رویکرد راهبردی با تأکید بر پیوند نظریه و عمل (رساله دکتری). دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان، دانشکده فنی و مهندسی.
- اخوان ذاکری، مهریز. (۱۳۹۹). مدرسة هنرهای زیبا [آموزش معماری از بوزار تا انسا]. هنرنگار، ش ۱، ۸۴- ۹۳.
- بانی‌مسعود، امیر. (۱۳۹۱). معماری معاصر ایران در تکاپوی بین سنت و مدرنیته. تهران: هنر معماری قرن.
- بانی‌مسعود، امیر. (۱۳۹۹). معماری معاصر در ایران؛ از سال۱۳۰۴ تا کنون. مشهد: کتابکده کسری.
- بهشتی، سید محمد. (۱۳۹۷، ۱۶ اردیبهشت). «امتناع از زمینه، ابتلای معاصر». اعتماد، ش ۴۰۸۰، ۱۶.
- بیتی، حامد، قره‌بگلو، مینو و نظرزاده عنصرودی، ائلناز. (1400). میزان کارآمدی برنامه مصوب آموزش مسکن (طرح معماری 5) بر اساس انتظارات جامعه حرفه‌ای از فارغ‌التحصیلان رشته معماری (بررسی موردی: جامعه حرفه‌ای شهر تبریز). نامه معماری و شهرسازی، 33، 127-143.
- جمیری، وحیده. (1389). بررسی برنامه درسی رشته مهندسی معماری در مقطع کارشناسی: یک مطالعه کیفی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تبریز، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
- جمیری، وحیده، فتحی آذر، اسکندر، پاکدل فرد، محمدرضا و حاتمی، جواد. (1389). بررسی میزان انطباق برنامه درسی رشته کارشناسی مهندسی معماری با نیازهای بازار کار در ایران. مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 2، 111-133.
- حجت، عیسی. (۱۳۸۱). حرفی از جنس زمان نگاهی نو به شیوه های آموزش معماری در ایران. هنرهای زیبا، -(12)، 50-58.
- حجت، عیسی. (۱۳۹۱). سنت و بدعت در آموزش معماری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران‫.
- رضایی، الهام. (۱۳۹۹). آموزش معماری در ایران [شکل‌گیری آکادمیک به سبک بوزار]. در هنرنگار، ش ۱، ۷۲- ۸۳.
- رنجبر کرمانی، علی‌محمد. (1399). بهبود کارآیی شیوه آموزش تاریخ معماری. مطالعات معماری ایران، 18، 5-24.
- زندی محب، آرزو (1400). اصول آموزش معماری سنتی در گذشته با استفاده از فتوت نامه ها. اثر، 42(1 )، 82-97.
- سامیر، آلاله، کریم آبادی، حسین، و میرزاکوچک خوشنویس، احمد. (1400). تأثیر شیوة آموزش معماری دانشگاه های تهران و شهید بهشتی بر سبک آثار معماری (سال های 1340-1370). نخبگان علوم و مهندسی، 6(3 )، 149-161.
- سپهری، یحیی. (۱۳۹۶). تاریخ آموزش طراحی معماری در دانشگاه شهید بهشتی دوره تکوین. تهران: دان‍ش‍گ‍اه‌ ش‍ه‍ی‍د ب‍ه‍ش‍ت‍ی‌، روزنه.
- سپهری، یحیی و حجت، عیسی. (1399). نظام آموزش آتلیه‌ای دانشکدة هنرهای زیبا: شرح برنامة آموزش طراحی معماری در دهة ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، 25(2)، 5-15.
- صفامنش، کامران و منادی‌زاده، بهروز. (۱۳۷۸). تحولات معماری و شهرسازی در فاصله سال‌های ۱۲۹۹- ۱۳۲۰ش. دومین کنگره‌ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، ج ۲، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
- طاقی, زهرا. (1374). نگاهی به آموزش معماری در دوران معاصر. صفه، 5(2)، ۵۴- ۶۲.
- قدوسی‌فر، سیدهادی، اعتصام، ایرج، حبیب، فرح، و پناهی برجای، هاجر. (1391). آموزش سنتی معماری در ایران و ارزیابی آن از دیدگاه یادگیری مبتنی بر مغز. مطالعات معماری ایران، 1(1)، 39-58.
- قیومی بیدهندی، مهرداد و سپهری، یحیی. (1395). تاریخ آموزش طراحی معماری در دانشگاه شهید بهشتی (دانشگاه ملی ایران)، مرحلۀ تکوین. صفه، 26(3), 25-40.
- عبدالله‌زاده، محمد مهدی. (۱۳۸۸). معمار دورة گذار: نگاهی به خاطرات ممتحن‌الدوله. گلستان هنر، ۵ (۱). ۵۳- ۶۳.
- علایی, علی. (1389). افزایش تعداد پذیرفته شدگان رشته مهندسی معماری و تبعات آن. صفه، 20(2)، 41-48.
- غروی‌الخوانساری، مریم. (۱۳۹۹). نقد و آسیب‌شناسی آغاز آموزش معماری در مدرسه هنرهای زیبا: از ورود سیستم بوزار تا سال ۱۳۴۸. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، ۲۵ (۳)، ۶۱- ۷۲.
- غروی‌الخوانساری، مریم. (۱۴۰۰). واکاوی ریشه‌های تحول و نقد دوره‌ دوم آموزش معماری در دانشکده هنرهای زیبا (۱۳۴۸- ۱۳۵۹). هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. ۲۵ (۱)، ۵۷- ۶۸.
- غروی‌الخوانساری، مریم. (۱۴۰۱). مقایسه و بررسی دو سیستم آموزشی دانشکدۀ هنرهای زیبا در رشتۀ معماری، از تأسیس تا تحولات ۱۳۴۸ش و از آن تاریخ تا انقلاب فرهنگی. صفه، ۳۲ (۱)، ۴۱- ۵۶.
- کاف، دانا. (۱۳۸۲). مهارت‌های اجتماعی طراحی در حرفه و آموزش معماری. صفه، 13(2)، ۱۱۹- ۱۳۳.
- مطیعی، بابک، مهدیزاده سراج، فاطمه و بایزیدی، قادر. (1397). رهیافتی بر آموزش پویا و هدفمند دروس پایه معماری. فناوری آموزش، 13(1)، 191-202.
- معظمی، منوچهر و حجت، عیسی. (1396). ریشه‌های گسست و گم گشتگی فرهنگی در معماری معاصر ایران. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 10(21)، 103-112.
- میرجانی، حمید. (۱۳۸۹). استدلال منطقی به مثابه روش پژوهش. صفه، (۵۰)، ۳۵- ۵۰.
- ناری‌قمی، مسعود. (1398). نگرش انتقادی اسلامی: رویکردی برای آموزش کاربردی تاریخ معماری اسلامی. پژوهش‌های معماری اسلامی، 25، 95-114.
- ندیمی، حمید. (۱۳۷۵). آموزش معماری، دیروز و امروز. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، ۱۳ و ۱۴، ۱۳- ۴۶.
- نیدریچ، کریستین و النیلد کاردوزو. (۱۳۹۹). پسا ۶۸ و رفورم در آموزش معماری. هنرنگار، ۱، ۱۰۶- ۱۱۷.
- یاران، علی. تاثیرات نقش آموزش معماری و پرورش معمار برسیمای شهرهای تاریخی. نشریه علمی مرمت و معماری ایران. ۱۳۹۱; ۲ (۳) :۵۱-۶۲
 
Alberti, L. B. (1986). The Ten Books of Architecture (J. Leoni, Trans.). Dover Publications.
Britannica, T. Editors of Encyclopaedia. (2023, February 9). Academy of art. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/art/academy-of-art
Collins, P. (1979). The eighteenth century origins of our system of full-time architectural schooling. Journal of Architectural Education, 33(2), 2-6.  
Cunningham, A. (1980). Educating around architecture. Studies in Higher Education, 5(2), 131-147.
Djalali, A. (2015). The architect as producer: Hannes Meyer and the proletarianisation of the Western architect. Footprint, 9(2), 27-46.
Gribat, N., & Meireis, S. (2017). A critique of the new ‘social architecture’ debate. City, 21(12), 779-788.
Griffin, A. (2020). The rise of academic architectural education: The origins and enduring influence of the Academie d’Architecture. Routledge.  
Groat, L. N., & Wang, D. (2013). Architectural research methods. Wiley.
Hoteit, A. (2016). Architectural education in the Arab world and its role in facing the contemporary local and regional challenges. Canadian Social Science, 12(7), 1-7.  
Incedayi, D. (2005). Architect as a facilitator: The changing education (of architecture). In EAAE Prize 2003-2005: Writings in Architectural Education (pp. 112-129). EAAE.
Khorshidifard, S. (2019). Augmented and humble: Spaces for social responsibility learning in architectural education. In LESS TALK | MORE ACTION: Conscious Shifts in Architectural Education (pp. 48-54). ACSA Press.
Kostof, S. (1986). The education of the Muslim architect. In Architecture education in the Islamic world (pp. 1-7). Concept Media Pte. Limited.
Kramer, K. L. (2012). Social responsibility in architectural education. American Transactions on Engineering & Applied Sciences, 1(3), 265-317.
Labatut, J. (1979). History of architectural education through people. Journal of Architectural Education, 33(2), 22-24.
Lucassen, J., De Moor, T., & van Zanden, J. L. (2008). The return of the guilds: Towards a global history of the guilds in pre-industrial times. International Review of Social History, 53(S16), 5–18.  
Middleton, R. (1959). Francois Blondel and the Cours d'Architecture. Journal of the Society of Architectural Historians, 18(4), 140-148.
Moravanszky, A. (1997). Educated evolution: Darwinism, design education, and American influence in Central Europe, 1898-1918. In M. Poliak (Ed.), The education of the architect (pp. 113-138). The MIT Press.
Schwartz, C., Morthland, L., & McDonald, S. (2014). The making of architects: Knowledge production and legitimation in education and professional practice. Architectural Theory Review, 19(1), 76–91.  
Siebenbrodt, M., & Schobe, L. (2018). Bauhaus 1919-1933. Parkstone Press International.
Sturges, W. K. (1952). Jacques-François Blondel. Journal of the Society of Architectural Historians, 11(1), 16–19.
Tomita, H. (2017). Hannes Meyer’s scientific worldview and architectural education at the Bauhaus (1927-1930). The ACDHT Journal, (2), 28-40.
Weiner, F. (2005). Five critical horizons for architectural educators in an age of distraction. In EAAE Prize 2003-2005: Writings in Architectural Education
 
 
معماری اقلیم گرم و خشک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 02 اردیبهشت 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار