بررسی عوامل مؤثر بر تحول منظرِ بام در ابیانه

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حفاظت و مرمت میراث معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران

2 استادیار، گروه مرمت، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران

3 استاد، گروه مرمت، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران

10.22034/ahdc.2025.22470.1845

چکیده

اَبیانه، روستایی در شهرستان نطنز است که در دامنه کوه کرکس به صورت پلکانی شکل گرفته و عنصر بام در آن به دلیل نقش مهمی که در ایجاد منظر ایفاء می‌کند دارای اهمیت فراوانی است. مقصود از منظرِبام، ویژگی‌های کالبدی و کارکردی آن است که در تعامل با کیفیات زیستی و الگوهای رویدادی مردم در طول زمان به وجود آمده است. دو عامل اصلی حضور مردم و مشارکت آن‌ها در قوامِ منظر مؤثر بوده اما از دهه‌های گذشته این حضور کم‌رنگ شده و با ورود مصالح جدید در روستا و کاربست آن، بخشی از منظر کالبدی و کارکردی بام در معرض زوال قرار گرفته ‌است.

هدف پژوهش فهم منظرِ بام در ابیانه است و جهت نیل به آن دو پرسش درباره ویژگی‌های منظرِبام در ابیانه و عوامل مؤثر بر تحول آن مطرح شده است. در پاسخ به پرسش‎های مقاله و با استفاده از روش تفسیری و رهیافت تفسیری- تاریخی، ویژگی‌های کارکردی و کالبدی منظرِبام در این روستا بررسی شده است. نتایج این مقاله نشان می‌دهد که سیر تحول منظرِ بام در ابیانه در چهار دوره قاجار، پهلوی اول و دوم، دهه 50 تا 80 شمسی و هم اکنون قابل بررسی است و مجموعه عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، انسانی و اقلیمی در آن نقش داشته‌اند. در حفاظت از این منظر، اقداماتی چون آگاهی‌رسانی و ظرفیت‌سازی می‌تواند در کنار استفاده از فنآوری نوین در ترکیب با دانش‌های بومیِ ساختِ و مرمت بام مفید باشد. در این میان بهره‌گیری از تجارب روستاهایی مانند ماسوله و ارائه مشوق های مالی برای تغییر وضعیت بام از طرف نهادهای دولتی و غیردولتی لازم به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the influencing factors on the transformation of the Roof landscape in Abyaneh

نویسندگان [English]

  • mahtab shams 1
  • Hosein Raie 2
  • a m 3
1 Conservation and restoration of architectural heritage, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Tehran
2 Member of the Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology
3 professor of Iran University of Science and Technology
چکیده [English]

Abyaneh, a village in Natanz County, is terraced on the slopes of Mount Karkas. The roof element is important due to its significant role in creating the landscape. The term ‘roof landscape’ refers to its physical and functional characteristics, which have evolved through interactions with the people's living qualities and event patterns. The functional characteristics include rest, recreation, viewing, landscape, cooperation, information dissemination, production, and similar aspects. The physical characteristics focus on the elements and details of the roof in different periods. The research problem is the decline of the roof landscape in the physical and functional evolution of Abyaneh’s houses and the inactivity of local communities in addressing this issue. Although the presence and participation of people have been influential in the consistency of the landscape from the beginning until the Qajar period, this presence has diminished in recent decades. With the introduction and use of new materials in the village, part of the physical and functional landscape of the roof has been exposed to decline.

The research aims to understand the roof landscape in Abyaneh. To achieve this, two questions are posed: What are the characteristics of the roof landscape in Abyaneh, and what has been its evolution? What factors have influenced the evolution of the roof landscape in Abyaneh? In response to these questions, using an interpretive method and a historical-interpretive approach, the functional and physical characteristics of the roof landscape in this village have been examined. The article concludes that the evolution of the roof landscape in Abyaneh can be studied in four periods: Qajar, Pahlavi I and II, the 1970s to 2000s, and the present. A combination of economic, cultural, social, human, and climatic factors has played a role in this evolution. In protecting this landscape, actions such as awareness-raising and capacity-building, along with the use of modern technology combined with indigenous knowledge of roof construction and restoration, can be beneficial. Utilizing the experiences of villages like Masuleh and providing financial incentives for roof improvement by governmental and non-governmental organizations seem necessary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Roof landscape
  • Abyaneh village
  • physical and functional landscape
  • living qualities
  • event patterns

مراجع

 
اریسی, ا. (1383). پژوهشی در جزئیات معماری روستای تاریخی ابیانه. پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری روستای ابیانه.
اعظم واقفی, س. (1375). میراث فرهنگی نطنز جلد4. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
انصاف پور, غ. (1363). ایران و ایرانی به تحقیق درصد سفرنامه خارجی مربوط به دوران قاجاریان. تهران: انتشارات زواره.
ایرجی, ا. (1399). ارزیابی تاثیر اصول معماری بومی در شکل گیری معماری سبز (نمونه موردی:روستای ابیانه).  معماری شناسی.
پایگاه میراث فرهنگی ابیانه . (1402).
پایگاه میراث فرهنگی ماسوله . (1400).
جام کسری, م. (1389). بهسازی بافت­های باارزش روستایی؛فرایندی از ذهنیت تا عینیت. مسکن و روستا. شماره 131.
حائری, م. (1389). حدفاصل زمین و آسمان. مجله معماری و شهرسازی. 54.
حسین زاده, ض., شکوه, س و, مهربانی گلزار, م. (1400). بازشناسی نقش­های منظرین بام در شهرهای ایرانی، بازشناسی از طریق بررسی مستندنگاری­ها، اثار ادبی ­_  هنری و نمونه موردی . مجله منظر.
حسین زاده, ض., شکوه, س. و, مهربانی گلزار, م. (1401). شناسایی ظرفیت‌های موجود بر فضای بام جهت توسعه گردشگری در شهرهای ایرانی. مجله گردشگری فرهنگ.
خوانساری ابیانه, ز. (1378). ابیانه و فرهنگ مردم آن. تهران: انتشارات گنجینه هنر.
داداش وند, م, (اردیبهشت1393). ابیانه و ویژگی های معماری آن. کانون ملی معماری ایران همایش ملی معماری، عمران و توسعه ی نوین شهری تبریز.
دهقانی, م. و, گلی‌زاده. (1402). ا news. Retrieved from
راعی, ح. (1392). یادداشت هایی درباره آثار تاریخی ایران(1)، ابیانه، یک روستا، یک محله، یک بنا. تهران: ایران نگار.
سازمان نقشه برداری کشور. (1402).
سلطانزاده, ح. (1393). نقش جغرافیا و فرهنگ در شکل گیری بام در واحدهای مسکونی. پژوهش های جغرافیای انسانی.
سلیمانی, پ., بروجنی فرهمند, ح و. ,اکبری فرد, م. (1390). مقایسه ساختار و تزیینات چوبی مسجد جامع ابیانه با مساجد چوبی آذربایجان شرقی. مطالعات هنر اسلامی.
سیرو, م. (1357). راه های باستانی ناحیه اصفهان و بناهای وابسته به آن ها. (ترجمه: م. مشایخی). تهران: سازمان ملی حفاظت آثارباستانی ایران.
شاکری زاد ابیانه, ع., مسگری هوشیار, س و., میری, ح. (1389: 63). بازشناسی خانه در ابیانه.  مسکن و محیط روستا.
قاسم پور ابیانه, م. (1402). مصاحبه شخصی. تاریخ شفاهی.
قربانی, م. و, حمیدیان, ع. (1403). مونوگرافی روستای ابیانه. Researchgate .
ماهان, امین; منصوری, سیدامیر. (اردیبهشت 1396). مفهوم منظر با تأکید بر نظر صاحب­نظران رشته های مختلف. مجله علمی ـ پژوهشی پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی منظر.
معماریان, غ. (1376). معماری مسکونی ایران، برونگرا. تهران: علم و صنعت.
منصوری, س. (1388). منظر و مسکن. منظر, 1(2).
منصوری, س. (1398). منظر بام، زندگی در دل آسمان ها. منظر و مسکن, 11(48).
موسوی, س و., رجبی, م. (1391). کاربرد الگویی پروبیت رتبه ای در تحلیل عوامل مؤثر برتمایل به پرداخت گردشگران روستای ابیانه. پژوهش های روستایی. 3 25-52.
ندیمی, ه. ابوئی, ر. و, صادق احمدی, م. (1394). ظهور و حضور روستا و میراث روستایی در سیر تطور اسناد بین المللی حفاظت. مسکن و محیط روستا.
نظری داشلی برون, ز., حاجی علیمحمدی, ه., رهو, ر و., تراب زاده, ع. (1384).  مردم شناسی روستای ابیانه. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده مردم شناسی با همکاری اداره کل امور فرهنگی.
نقره‌کار, ع., حمزه نژاد, م. و, رنجبر کرمانی, ع. (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، دفتر معماری و طراحی شهری.
ویلز, چ. (1368). سفرنامه دکتر ولز به ترجمه غلامحسین قراگزلو. تهران: انتشارات اقبال.
Cyril M, H. (2006). Dictionary of Architecture and Construction. New York: McGraw-Hill.
Google Earth. (2003-2020).
https://www.karnaval.ir/blog/people-abyaneh-culture. (1397). Retrieved from Carnaval. Ir.
Mehdizadeh, P. (1999). Imagining the Modern City. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Norberg - Shulz, C. (1975). Existence, Space, and Architecture. Tehran: Entesharat Tehran.
Oliver, P. (1997). Encyclopedia of Vernacular Architecture of the World. United Kingdom: Cambridge University Press.
Zifferero, A. (2008). From Archaeological Park to the Enhancement of Archaeological Landscape: New Direction in Italian Heritage Management. Roma Dipartimento di Archaeologia Storia delle Arti.
 
معماری اقلیم گرم و خشک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 22 اسفند 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار