مقام سکوت: مطلع عالم شدن معمار بر عالم طبیعت

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

2 دانشیار، گروه معماری ، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

3 استاد، گروه فلسفه وکلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

4 دانشیار، گروه معماری، دانشگاه هنراصفهان، اصفهان، ایران

10.22034/ahdc.2025.22129.1829

چکیده

شناخت و ادراک عالم طبیعت از مسائل مهم و پیچیده دنیای معاصر است، و علیرغم پژوهش‌های متعدد در دهه‌های اخیر، هنوز برخی از ابعاد آن ناشناخته مانده است. حال با توجه به اینکه از تعامل معمار و عالم طبیعت، معماری به منصه ظهور می‌رسد، شناخت و چگونگی تحقق علم معمار نسبت به عالم طبیعت می تواند زمینه ارتقای کیفیت کالبدی و فضایی بناهای معماری را فراهم آورد. حال پرسش اصلی تحقیق چگونگی فرایند عالم شدن معمار بر عالم طبیعت است که بر اساس نظریات ملاصدرا در حکمت متعالیه انجام شده و بر اساس روش تحقیق قیاسی، با تحلیل عناصر اصلی موضوع بر اساس نظریه‌های مبنا در حکمت متعالیه و از راهبرد استدلال و استنتاج منطقی بهره برده است. در این پژوهش ابتدا با تعریف مسئله شناخت و پیرو آن نفس و قوای ادراکی نفسانی، علم و چگونگی ادراک و سپس با بیان خصوصیات و ویژگی‌های عالم طبیعت از منظر حکمت متعالیه؛ چگونگی عالم شدن معمار بر عالم طبیعت تبیین شده است که تحقیق حاضر کوشش خود را نه بر تکرار تحقیقات پیشین، بلکه سعی نموده که با واکاوی خشت اول امر ادراک؛ بنای ادراک عالم طبیعت، توسط معمار را از نو بازسازی نماید و به این مهم دست یافته که تواضع، خشوع و خضوع عقل در برابر حقیقت عالم طبیعت، منجر به عملکرد سلیم قوای ادراکی نفس معمار و مطلع رسیدن معمار به مقام سکوت است و با احراز معمار به این جایگاه و عمل کردن به مراحل پنجگانه علم، که باعث استکمال نفسانی معمار می شود، می تواند به قوانین و سنت ها، هندسه و مقدرات عالم طبیعت عالم شود. در نتیجه معمار با شعور هندسی بناهایش را هماهنگ با مقدرات عالم طبیعت می سازد و میتوان معیاری برای مراتب علم معماران گذشته و معاصر بر عالم طبیعت ارائه نمود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Station of Silence; the beginning of the architect's becoming aware of the realm of nature

نویسندگان [English]

  • Ali Kabiri Samani 1
  • Maryam Ghasemi sichani 2
  • Seyed mahdi Emami jumeh 3
  • Mohsen Afshari 4
1 PhD Student, Department of Architecture, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of Architecture, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
3 Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, University of Isfahan, Isfahan, Iran
4 Associate Professor, Department of Architecture, Isfahan University of Art, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Understanding and perceiving the natural world is one of the significant and complex issues of the contemporary era. Despite numerous studies in recent decades, certain aspects of it remain unknown. Considering that architecture emerges from the interaction between the architect and the natural world, understanding how the architect attains knowledge of the natural world can serve as a foundation for enhancing the physical and spatial quality of architectural structures.The main research question focuses on the process by which an architect becomes knowledgeable about the natural world. This study is conducted based on Mulla Sadra's theories in transcendent philosophy and employs a deductive research method. It analyzes the key elements of the subject according to fundamental theories in transcendent philosophy, utilizing logical reasoning and inference.This research begins by defining the problem of knowledge, followed by examining the soul and its perceptive faculties, the nature of knowledge, and the process of perception. It then elaborates on the characteristics and attributes of the natural world from the perspective of transcendent philosophy. The process by which an architect becomes knowledgeable about the natural world is subsequently explained. This study aims not to replicate previous research but to delve into the foundational aspects of perception, reconstructing the process by which architects perceive the natural world.The study concludes that humility, reverence, and submission of the intellect before the truth of the natural world lead to the proper functioning of the architect's perceptive faculties and bring the architect to a state of silence. Upon attaining this position and adhering to the five stages of knowledge—which lead to the spiritual perfection of the architect—the architect can comprehend the laws, traditions, geometry, and predestined order of the natural world. As a result, the architect, with geometric insight, designs structures in harmony with the predetermined order of the natural world. This approach provides a criterion for evaluating the levels of knowledge architects of the past and present possess about the natural world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge
  • science
  • silence
  • architect
  • natural world

مراجع

احمدی دیسفانی، یدالله. (1387). پرورش معمار حکیم. مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 12(2) .صص 86-70
ارشد ریاحی، علی و واسعی، صفیه. (1390). ارتباط مراتب وجود با مراتب ادراک از نظر ملاصدرا. مجله فلسفه و کلام، 43(1) .صص 46-9
افرام بستانی، فواد. (1375) .منجد الطلاب ، ترجمه محمد بندر ریگی،جلد دوم .چاپ اول .تهران . انتشارات ایران
ایراندوست، محمد حسین و آبان، اسحاق .(1398). روانشناسی شناخت حکمت متعالیه. مطالعات فقهی و فلسفی ،10(39). صص65-48
بلخاری قهی،حسن . (1390). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. تهران. نشر سوره مهر.
تقدیر، سمانه. (1396). تبیین مراتب و فرایند ادراک انسان و نقش آن در کیفیت خلق آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه. مجله پژوهش های معماری اسلامی،5(1).صص 70-51
تقدیر، سمانه. (1400). بازخوانی فرایند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه. نشریه پژوهش های معماری اسلامی.9(3) .صص 170-149
تقدیر، سمانه و صمیمی فر ف.(1401). نقش حافظه (خزانه معنا) و خیال(خزانه صورت) معمار در شکل دهی به فرایند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس دیدگاه حکمت متعالیه. نشریه پژوهش های معماری اسلامی،10(3) .صص 18-1
جر، خلیل. (1393). فرهنگ لاروس، مترجم سید حمید طبیبیان .تهران . انتشارات امیرکبیر.
جوادی آملی، عبدالله. (1375) .مبادی اخلاق در قرآن. قم . نشر اسراء
حرافی، ابن شعبه. (1376). تحف العقول ،تصحیح ، علی اکبر غفاری ، مترجم، محمد صادق حسن‌زاده .تهران. انتشارات قم
حسن زاده آملی، حسن. (1363) .یازده رساله فارسی. تهران. انشارات موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی،354صفحه.
حسین زاده، محمد. (1385) .حواس باطنی از منظر معرفت شناسی .معرفت فلسفی. سال سوم ، 4 .صص ۱۰۸- ۶۵
خادمی، عین الله و عربی، علیرضا و ذبیحی، محمد. (1399) .چیستی نفس و بدن از دیدگاه صدرا در راه حل صدرایی دشوار نفس و بدن. انسان پژوهشی دینی،17(44) . 25-5
خاکی، غلامرضا. (1378). روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی. چاپ اول. تهران. انتشارات درایت.
خامنه‌ای، سید محمد. (1378) .ملاصدرا زندگی شخصیت و مکتب صدرالمتالهین .تهران. بنیاد حکمت اسلامی صدرا
جامعی، فهیمه.(1384). رابطه ی نفس و بدن از نظر ملاصدرا. خردنامه صدرا، 41(7) .صص 85-80
دهخدا، علی اکبر .(1373) .لغتنامه دهخدا .چاپ اول از دوره جدید .تهران. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
ذاکری، مهدی و عمارزاده، حسین .(1396) .منابع معرفت از نظر ملاصدرا .خردنامه صدرا،3 (۸۷) .صص 65-84
ذبیحی، محمد و بداشتی، علی الله و رایزن، علی نجات . (1398). نقش علم و عمل در تکامل آدمی از نظر ملاصدرا . پژوهش های فلسفی، 4(87) .صص45-29
رضایی، ابراهیم و شانظری، جعفر. (1396) .بررسی و تحلیل نسبت انسان با طبیعت در فلسفه ملاصدرا .نشریه پژوهشهای فلسفی کلامی،3(73). صص 24-5
رهسپار، احمد.(1357). دین و ارکان طبیعت، کانون انتشارات شریف
سروش جمال ، ترکاشوند احسان .(1401). بررسی بعد ادراک علمی در حکمت متعالیه . مجله علمی پژوهشی فلسفی ،16 (38). صص56-38
طاهری، اسحاق .(1388) .نفس و قوای آن از دیدگاه ارسطو و ابن سینا و صدرالدین شیرازی. قم . موسسه بوستان کتاب و مرکز چاپ نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
طباطبایی م ح. 1385. نهایه الحکمه. تصحیح غلامرضا فیاضی. قم: انتشارات موسسه آموزشی امام خمینی
عباسی هرفته، محسن، عادلی، سمیرا. (1396). پایه داری وجه مغفول رویکرد معماری پایدار در نسبت با طبیعت. معماری اقلیم گرم و خشک. دوره 5، شماره 5. صص82-71
عبدالله زاده، محمد مهدی. (1394). معماری طبایع. تبیین رویکردی درباره ی نسبت انسان و محیط مصنوع بر مینای چهارگانه ها. مجله مطالعات معماری،4(8) .صص 154-137
عزیزی رامین، ابراهیمی حسن.(1397). رابطه نفس و قوا از دیدگاه ملاصدرا و آقا علی زنوزی. پژوهش های فلسفی.12(23).صص109-91
علیزاده، بیوک. (1377). جایگاه معرفت شناسی در فلسفه اسلامی.2(8) .صص 31-7
عمادیان رضوی، سیده زینب، فخرالدین تفتی محمد مهدی. (1391). پژوهشی در طبیعت شناسی اخوان الصفا در نسبت با معماری اسلامی ایران، صفه،22(4) .صص45-29
فلاحت محمد صادق، شهیدی صمد. (1389). تحولات مفهوم طبیعت و نقش آن در شکل گیری فضای معماری. نشریه هنرهای زیبا، 2(42). صص 45-37
فیضی، محسن، علیپور، لیلا، محمد مرادی، اصغر. (1396). آفرینش معماری به روش قیاس با طبیعت. مطالعات معماری ایران. دوره 6، شماره 11. صص 101-85
قبادیان، وحید.(1397). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی. انتشارات دانشگاه تهران
کبیری سامانی، علی. (1392). طبیعت، کیمیای معماری- نگاهی نو به انسان، طبیعت و معماری. اصفهان. انتشارات گلدسته
کبیری سامانی، علی. قاسمی سیچانی، مریم. امامی جمعه، سید مهدی. (1402). رویکرد معمار به طبیعت و عالم طبیعت از منظر برخی از متفکران اسلامی. صفه،33(2)، صص 38-25
کلینی، محمد بن یعقوب. (1382). اصول کافی، ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی .تهران. انتشار فرهنگ اهل بیت
محقق داماد، سید مصطفی. (1394). نظم هستی و بایستی؛ کتاب تکوین و کتاب تدوین. خردنامه صدرا،20(4) . صص 12-5
معلوف، لویس.(1395). المنجد، ترجمه محمد بند ریگی، جلد دوم، چاپ اول، انتشارات ایران.
ملاصدرا . (1383) .شرح اصول کافی ،تصحیح ، محمد خواجوی .تهران . دانشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی
ملاصدرا . (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار اربعه .چاپ ۳ .بیروت . دار احیاء الثرات
ملاصدرا .(1366). شرح اصول کافی کتاب عقل و جهل ،ترجمه و تعلیق ،محمد خواجوی .چاپ اول .تهران. نشر خواندنی‌ها
ملاصدرا .(1370) .مجموعه رسائل فلسفی صدرا، رساله اتحاد عاقل و معقول ،تصحیح ،حامد ناجی اصفهانی .تهران. انتشارات حکمت
ملاصدرا .(1378) .المظاهر الهیه. سیدمحمد خامنه‌ای .تهران . بنیاد حکمت صدرا
ملاصدرا .(1381). المبدا المعاد به اشراف استاد سیدمحمد خامنه‌ای ،تصحیح ،دکتر محمد ذبیحی و دکتر جعفر شاه نظری .تهران. بنیاد حکمت اسلامی صدرا
ملاصدرا .(1340). رساله سه اصل تصحیح حسین نصر. تهران: چاپ دانشگاه تهران
ملاصدرا. (1354). المبدا المعاد. سید جلال الدین آشتیانی .تهران. انجمن حکمت متعالیه ایران
ملاصدرا. (1363). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی .تهران .موسسه تحقیقات فرهنگی
ملاصدرا. (1378) .سه رساله فلسفی المسائل القدسیه .قم . مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
ملاصدرا. (1379). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه العقلیه تعلیق ملا هادی سبزواری و علامه طباطبایی. قم . انتشارات علمیه مصطفوی
ملاصدرا. (1381) .رساله زاد المسافر تحقیق سید جلال الدین آشتیانی .جلد سوم. قم . بوستان کتاب
ملاصدرا. (1382) .شواهد الربوبیه ،تصحیح و تحقیق ، سید مصطفی محقق داماد .تهران. انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا
ملاصدرا. (1371) .رساله التصور و التصدیق. قم . انتشارات بیدار.
ناجی اصفهانی، حامد.(1388).گذری بر معرفت شناسی حکمت متعالیه.اندیشه دینی،11(30) . صص45-28
ندیمی، هادی. (1386). حقیقت نقش. مجموعه کلک دوست، ده مقاله در هنر و معماری. اصفهان. انتشارات سازمان فرهنگی و تفریحی شهرداری.94-81
نصر، سید حسین . (1377). نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت. چاپ چهارم. تهران. انتشارات خوارزمی.
نصر، سید حسین. (1379). انسان و طبیعت؛ بحران معنوی انسان متجدد. ترجمه ع گواهی. چاپ اول. تهران. انتشارات نشر و فرهنگ اسلامی.
نصر، سید حسین. (1379). نیاز به علم مقدس. ترجمه حسن میانداری، چاپ اول. تهران. انتشارات موسسه فرهنگی طه.
نصر، سید حسین.(1379). انسان و طبیعت، بحران معنوی انسان متجدد، ترجمه عبدالکریم گواهی، چاپ اول، انتشارات نشر و فرهنگ اسلامی.
نقابی، محبوبه، هاشم پور، پریسا، آصفی، مازیار. (1399). تبیین کارکرد الگوهای برگرفته از طبیعت در معماری در پاسخگویی به نیازهای انسان در دوره سنتی و معاصر. پژوهش های معماری اسلامی. دوره 8، شماره 2. صص 129-113
نقره کار، عبدالحمید و مظفر، فرهنگ و تقدیر، سمانه. (1396). تناظر انسان و هستی در اندیشه اسلامی و بازتاب آن در معماری اسلامی. مجله معماری و شهر سازی آرمان شهر،10(19). صص 93-79
نیکو فرد، مریم و اهری، زهرا و ندیمی، هادی و سالم، مریم. (1402). از تصرف تا عشق. فهم کار معمار در مکتب صدرایی. تاملات فلسفی،13(30).صص 49-17
معماری اقلیم گرم و خشک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 28 بهمن 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار