خوانش رویکرد مفهومی در آفرینش ‌طرح‌مایه مبتنی بر نظریه معاصر استعاره (تجربه طراحی مرکز پژوهش‌های آب یزد در کارگاه طراحی‌معماری 2 کارشناسی‌ارشد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه معماری ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه پژوهش هنر، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه ازاد اسلامی ، تهران، ایران.

10.22034/ahdc.2024.21548.1800

چکیده

گستردگی دامنه طراحی‌معماری به‌عنوان یک مهارت بین رشته‌ای، تعامل آن با علوم‌شناختی و فلسفه را به ‌همراه داشته‌است. از این رو هم‌زمان با پیشرفت در این حوزه‌ها، دانش‌طراحی نیز متأثر می‌شود و ضرورت انطباق تخصصی‌ترین بخش آن یعنی فرایند طراحی ‌معماری با نظریات جدید و تبیین چگونگی تأثیرپذیری از آن‌ها در مرحله ایده‌پردازی مطرح می‌گردد. این پژوهش ابتدا در پی ساختن چهارچوبی نظری است تا بر پایه نظریه معاصر استعاره، رویکردی نوین را در ایده‌پردازی و آفرینش ‌طرح‌مایه معماری، آشکار و سپس بر همین اساس یک روش طراحی را پیشنهاد و آزمون نماید. مطابق این نظریه استعاره به‌مثابه یک مهارت شناختی در حوزه اندیشه، ضمن پررنگ نمودن ارتباط بین ساختار ‌ذهنی طراح و فرایند حل‌مسئله ‌طراحی، می‌تواند پلی را بین مفاهیم ذهنی از حوزه‌ای به حوزه مفهومی دیگر برقرار و از این طریق فرایند ایده‌پردازی و آفرینش ‌طرح‌مایه را تسهیل کند. درواقع هدف پژوهش این است که مفاهیم معمارانه و مفاهیم استعاره‌ای را در فرایند تفکر خلاقانه، به هم پیوند‌زند تا به مدد پتانسیل مفهوم‌زایی استعاره‌ها به شفاف‌سازی ساختارمبهم مسئله طراحی و یافتن تعبیری جدید از آن در جهت ارائه راه‌حل‌های بدیع نائل‌گردد. یافته‌ها نشان‌می‌دهد که دست‌آورد این هم‌پیوندی، به‌عنوان یک راهبرد قدرتمند در پیش‌بُرد فرایند طراحی ‌معماری، تقویت تفکر خلاق و تسهیل دست‌یابی به مؤلفه‌های مؤثر بر آفرینش ‌طرح‌مایه به ایفای نقش می‌پردازد. شرح یک تجربه کارگاهی که بر مبنای این روش پیشنهادی انجام شده‌است و بررسی نتایج آن به روش تحلیل محتوای کیفی که گواه سودمندی فرضیه فوق ‌است، افزایش توان مفهوم‌پردازی را تأیید می‌نماید. همچنین ارتباط معنادار بین تلاش طراح در انتظام‌بخشیدن به مسئله طراحی ‌و کاربست استعاره‌های مفهومی با کمک به شکل‌گیری مفاهیم پایه و مفاهیم حمایتی در آفرینش طرح‌مایه مؤثر بوده و با تسهیل دست‌یابی به راه‌حل‌های باکیفیت، پیامدهایی مطلوب و سودمند برای آموزش این رویکرد در کارگاه طراحی ‌معماری با خود به‌همراه دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reading the conceptual approach in concept creation based on the contemporary theory of metaphor (Case experience:a design studio, water research center in yazd)

نویسندگان [English]

  • somayeh davoudi 1
  • Razieh Labibzadeh 2
  • nayyer tahoori 3
1 architecture,iau,tehran
2 Architecture.srbiau.
3 Art,srbiau
چکیده [English]

The expansion of the scope of architectural design as an interdisciplinary skill has brought its interaction with cognitive sciences and philosophy. Therefore, simultaneously with the progress in these areas, design knowledge is also affected, and the necessity of adapting its most specialized part, the process of architectural design, to new ideas and explaining how to be influenced by them in the ideation stage is raised. This research first seeks to build a theoretical framework based on the contemporary theory of metaphor, reveal a new approach in ideation and creation of architectural design, and then propose and test a design method based on this. According to this theory, metaphor as a cognitive skill in the field of thought, while highlighting the connection between the designer's mental structure and the design problem solving process, can establish a bridge between mental concepts from one field to another conceptual field and thereby facilitate the process of ideation and theme creation. In fact, the aim of the research is to connect architectural concepts and metaphorical concepts in the process of creative thinking in order to clarify the ambiguous structure of the design problem and find a new interpretation of it in order to provide innovative solutions. The findings show that the achievement of this connection plays a role as a powerful strategy in advancing the architectural design process, strengthening creative thinking and facilitating access to the components that are effective in the creation of the master plan. The description of a workshop experience based on this proposed method and the examination of its results using the qualitative content analysis method, which proves the usefulness of the above hypothesis, confirms the increase in conceptualization power. Also, the meaningful relationship between the designer's effort to regularize the problem in the architectural design process and the use of conceptual metaphors by helping to form basic concepts and supporting concepts in the creation of the theme is effective and by facilitating the achievement of high-quality solutions, there are favorable and beneficial consequences for teaching this approach in The architectural design workshop comes with it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • architectural design process
  • concept
  • contemporary theory of metaphor
  • conceptual metaphors
  • conceptualization
ـ افراشی، آزیتا. (1400). مبانی معناشناسی شناختی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ اکو، اومبرتو و دیگران. (1984). استعاره؛ مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، ترجمه: گروه مترجمان به کوشش فرهاد ساسانی (1390). تهران: سوره مهر
ـ امامی کوپائی، سمانه؛ نوروز برازجانی، ویدا و صافیان, محمد جواد. (1397). پدیدارشناسی؛ پاسخی به مسأله روش در فهم چیستی معماری (پیشامدرن سنتی). باغ نظر. 15(65). 24-13.
ـ امینی، سارا؛ فلامکی، محمدمنصور و کرامتی، غزال. (1398). گونه شناسی خیال در فرایند طراحی معماری. باغ نظر. 16(72 ). 64-53.
ـ انصاری، حمیدرضا. (1388). مولدها و پردازشگرها در فرآیند طراحی معماری. معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا). 1(39). 14-5.
ـ آنتونیادس، آنتونی‌سی. (1992). بوطیقای معماری: آفرینش در معماری، ترجمه: احمدرضا آی (1381). تهران: انتشارات سروش.
ـ آهنگرعزیزی، بابک؛ مطلبی، قاسم و رضاخانی، ژیلا. (1399). طراحی به مثابه حل مسئله؛ مدلی مبتنی بر سوابق طراحی. معماری و شهرسازی ایران. 11(2 ). 33-21.
ـ آئینی، سجاد؛ افضلیان، خسرو؛ اعتصام، ایرج و شریعت‌راد، فرهاد. (1401). استعاره به‌مثابۀ امتداد قیاس و شیوۀ استدلال طراحی معماری. باغ نظر. 19(110). 66-49.
ـ باستانی، مهیار و محمودی، امیر سعید. (1398). سبک‌های یادگیری و تفکر قیاسی در فرآیند طراحی معماری. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی. 24(1). 84-71.
ـ حسینی، الهه سادات؛ فلامکی، محمدمنصور و حجت، عیسی. (1398). نقش تفکر خلاق و سبک های یادگیری در آموزش طراحی معماری. اندیشه معماری. 3(5 ). 140-125.
ـ داودی، سمیه و آیت‌اللهی، محمدحسین. (1387). استعاره چیست و چگونه در تولّد طرح‌مایه اثر می‌گذارد؟. صفّه. -(47). 26-17.
ـ داودی، سمیه. (1385). خاستگاه‌های تولّد طرح‌مایه در فرایند طراحی‌معماری. سید محمدحسین آیت‌اللهی. دانشگاه یزد.
ـ داودی، سمیه؛ لبیب‌زاده، راضیه و طهوری، نیّر. (1402). تبیین و سنجش مؤلفه‌های کیفیت‌بخشی به فرایند طراحی معماری بر پایۀ استعاره‌های مفهومی به روش ترکیبی (موردپژوهی: کارگاه طراحی معماری 3-دانشگاه فنی و حرفه‌ای. کارافن. (4)20. 111-135.
ـ رضایی، محمود. (1393). بازنگری فرایند طراحی : رمزگشایی قیاس به عنوان روش اصلی آفرینش فضا و فرم. هویت شهر. 8(18). 71-80.
ـ سلیمانی، مریم و ندیمی، حمید. (1398). تبیین عوامل موثر بر حضور خودانگیخته دانشجویان معماری در کارگاه طراحی بر اساس تئوری داده‌بنیاد. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی. 24(3). 18-5.
ـ سیف، علی اکبر. (1394). اندازه گیری، سنجش و ارزیابی آموزشی. تهران: دوران.
ـ شاه‌حسینی، حبیب؛ خندانی، نادیا و کوره‌پز، رعنا. (1401). ارزیابی سیستماتیک مقالات معماری مجلات علمی-پژوهشی ایران و انتشاراتElsevier (q1). باغ نظر. 19(115). 20-5.
ـ شریعت راد، فرهاد و پورابریشمی، پریسا. (1400). منابع ایده پردازی معماری و سهم هر یک در فرایند طراحی دانشجویان و معماران (نمونه موردی: دانشجویان معماری دانشگاه شهید بهشتی). نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی. 26(1). 77-69.
ـ شریعت راد، فرهاد و ندیمی، حمید. (1395). قاب‌بندی مسئله؛ راه طراحانۀ رویارویی با مسئلۀ طراحی. صفه. 26(74 ). 24-5.
ـ طیاح، ساویز؛ مهدیزاده سراج، فاطمه و محمودی زرندی، مهناز. (1400). تبیین مدل خلاق طراحی معماری برای نوآموزان، مبتنی بر یادگیری از طبیعت. باغ نظر. 18(100). 108-91.
- عادلی، سمیرا و ندیمی، هادی. (1402). قید معماری؛ وجوه و حدود آن. جستاری در تحول نظام مفهومی معماری متاثر از رجوع به قابلیت. معماری اقلیم گرم و خشک. (1)11. 139-121.
ـ علی‌پور، لیلا. (1398). ارتقای ایده آفرینی در طراحی معماری مبتنی بر پیشینه‌ها به روش اقدام پژوهی. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی. 24(3). 59-47.
ـ علی‌پور، لیلا؛ فیضی، محسن؛ محمدمرادی، اصغر و  اکرمی، غلامرضا. (1395). برداشت صحیح از نمونه ها در ایده پردازی معماری. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی. 21(3). 90-81.
ـ کاروان، فرهاد. (1401). تأثیر آموزش نقشه مفهومی به شیوۀ گروهی بر افزایش خلاقیت در طراحی و مهارت دانشجویان معماری در حل مسئله. صفه. 32(2). 56-43.
ـ کرس‌ول، جان دبلیو. (2002). طرح پژوهش: رویکردهای کمی، کیفی و ترکیبی، ترجمه: علیرضا کیامنش و مریم دانای طوس (1394). تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
ـ کووچش، زولتان. (2010). استعاره؛ مقدمه ای کاربردی، ترجمه: جهانشاه میرزابیگی (1398). تهران: انتشارات آگاه.
ـ کووچش، زولتان. (2015). استعاره ها از کجا می آیند؟، ترجمه: جهانشاه میرزابیگی (1401). تهران: انتشارات آگاه.
ـ کوهن، توماس. (1962). ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه: سعید زیباکلام (1394). تهران: انتشارات سمت.
ـ گرجی مهلبانی, یوسف. (1386). تفکر طراحی و الگوهای فرایندی آن. صفه. 16(2). 123-106.
ـ گروت، لیندا و وانگ، دیوید. (2002). روش‌های تحقیق در معماری، ترجمه: علیرضا عینی‌فر (1394). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ گودینی، جواد. (1399). ارائۀ تعریفی کل‌گرا از فرایند‌ طراحی معماری. باغ نظر. 17(91). 40-29.
ـ لاوسون، برایان. (1997). طراحان چگونه می‌اندیشند؟ ابهام‌زدایی از فرایند طراحی، ترجمه: حمید ندیمی (1384). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ـ لبیب زاده، راضیه؛ حمزه نژاد، مهدی و خان محمدی، محمدعلی. (1396). ارزیابی مدل‌های تبیین‌گر طراحی معماری به منظور ارتقاء جایگاه محتوا در آن‌ها. معماری و شهرسازی ایران. 8(2). 31-17.
ـ لنگ، جان. (1987). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه: علیرضا عینی‌فر (1383). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ لیکاف، جورج و جانسون، مارک. (1980). استعاره هایی که با آنها زندگی می کنیم، ترجمه: جهانشاه میرزابیگی (1401). تهران: انتشارات آگاه.
ـ محمدپور، احمد. (1400). ضدّ روش: زمینه‌های فلسفی و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی. تهران: لوگوس.
ـ محمدی، علی و تفضلی، زهره. (1397). طراحی به مثابة ... بازخوانی استعاره‌های مفهومی طراحی. صّفه. 28(4). 24-5.
ـ محمودی، سیدامیرسعید. (1378). آموزش روند طراحی معماری. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی. 4 و 5. 73-81.
ـ مطهری‌راد، ریحانه؛ ادیبی، علی اصغر و لقایی، حسنعلی. (1400). استعاره و انتزاع راهبردهایی در روش تکه انگاری طراحی معماری. معماری و شهرسازی آرمان شهر. 14(35 ). 178-165.
ـ مندگاری، کاظم؛ ندیمی، حمید؛ مهدوی پور، حسین و داودی، سمیه. (1390). چهارچوبی برای آشکارکردن تأثیر مؤلفه‌های شکل‌دهندۀ طرح‌مایه در کارگاه طراحی معماری (مورد پژوهی: کارگاه معماری 2، کارشناسی ارشد). صفّه. 21(2). 43-52.
- ناصحی، سید علیرضا؛ محمودی زرندی، مهناز و ذبیحی، حسین. (1401). کاربست علوم شناختی درتبیین گرایشات بصری تیپ‌های شخصیتی در حوزه هنر و معماری. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی. (3)27. 58-47.
ـ ناصرخاکی، حمید و نوریان، پیروز. (1390). بازنمایی الگوی فرایند طراحی. صفه. (54). 62-55.
ـ ندیمی، حمید و شریعت‌راد، فرهاد. (1391). منابع ایده‌پردازی معماری: جستاری در فرایند ایده پردازی چند معمار از جامعة حرفه‌ای کشور. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی. 17(2). 14-5.
ـ نسبیت، کیت. (1995). نظریه های پسامدرن در معماری، ترجمه: محمدرضا شیرازی (1397). تهران: نشر نی.
ـ نوری، مریم؛ عزیزی، شادی و موسی‌پور، محمدیاسر. (1400). تبیین جایگاه تکنیک‌های استعاره و قیاس در فرایند طراحی معماری: از فهم تا حل مسئله. هویت شهر. 15(3). 118-103.
ـ نوری‌مکرم، امیر؛ جانی پور، بهروز و تقوایی، ویدا. (1402). بررسی مؤلفه‌های شکل‌گیری کانسپت (طرح‌مایه) در آموزش طراحی معماری با رویکرد پیشینه‌محور. باغ نظر. 20(120). 42-29.
ـ ویگوتسکی، لی‌یف سیمینوویچ. (1981). اندیشه و زبان، ترجمه: حبیب الله قاسم زاده (1399). تهران: ارجمند.
ـ هاوکس، ترنس. (1972). استعاره، ترجمه: فرزانه طاهری (1400). تهران: نشرمرکز.
ـ هایدگر، مارتین. (1927). هستی و زمان، ترجمه: سیاوش جمادی (1394). تهران: هرمس.
ـ همایی، جلال‌الدین. (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: اهورا.
ـ Abusaada, Hisham & Elshater, Abeer. (2024). Stimulating architects' mental imagery reaching innovation: Lessons from urban history in using analogies and metaphors. Ain Shams Engineering Journal. 15(9).1-15.
-Akin, Ö. (1990). Necessary conditions for design expertise and creativity. Design Studies. 11: 107-113.
ـ Alexander, C. (1964). Notes on the Synthesis of Form: Harvard University Press.
-Alipour, L., Faizi, M., Moradi, A.M & Akrami, Gh. (2017). The impact of designers' goals on design-by-analogy. Design Studies.Volume 51. 1-24.
ـ Archer, L. B. (1965). Systematic Method for Designers. London: Council of Industrial Design.
-Ashrafganjouei, Mohammadali & Nadimi, Hamid. (2024). Exploring the impact of the direct experience of architecture precedents: a study of master student teams. International Journal of Technology and Design Education. 34(1). 1-23.
ـ Black, M. (1977). More about metaphor. Dialectica, 31(3/4), 431–457.
ـ Broadbent, G. (1973). Design in architecture: architecture and the human sciences: John Wiley & Sons.
ـ Caballero, R. Metaphor and Genre as Cultural and Cognitive Templates in Disciplinary Acculturation: The Case of Architecture Students. Int. J. Innov. Leadersh. Teach. Humanit. 2011, 1, 45–63.
-Çağlayan, E. (2024). Metaphorical perspectives of art educators and students on the concept of art studio in distance education. Anadolu University Journal of Education Faculty (AUJEF), 8(1), 474-489.
-Carston, Robyn & Yan, Xinxin. (2023). Metaphor processing: Referring and predicating. Cognition. 238. 1-17.  
ـ Casakin, H. (2004). Metaphors in the design studio: Implications for education. In Proceedings of the changing face of design education: 2nd international engineering and product design education conference, Delft. 265–273.
- Casakin, H. (2006). Assessing the Use of Metaphors in the Design Process’. Environ. Plann. B: Plann. 33. 253–268.
ـ Casakin, H. (2007). Metaphors in Design Problem-Solving: Implications for Creativity. International Journal of Design. 1(2). 23-35.
ـ Casakin, Hernan. (2008). Metaphors as an Unconventional Reflective Approach in Architectural Design. The Design Journal. 9. 37-50.
ـ Casakin, H. (2011). Metaphorical Reasoning and Design Expertise: A Perspective for Design Education’. J. Learn, 4, 29–38.
ـ Casakin, Hernan. (2012). An empirical assessment of metaphor use in the design studio: Analysis, reflection and restructuring of architectural design. International Journal of Technology and Design Education - int j technol des educ. 22. 10.1007/s10798-010-9149-x.
ـ Casakin, Hernan. (2019). Metaphors as Discourse Interaction Devices in Architectural Design. Buildings. 9. 10- 52.
-Casakin, Hernan,. Sopher, Hadas,. Gero, John & Anidjar, Or. (2024). The use of occurrences of ideas for constructing and characterizing the design space. Proceedings of the Design Society.
-Chaudhary, Siddharth,. Singh, Rickwinder,. Zore, Amit Shamrao,. Upadhyay, Apoorva,. Lindenberger, Christoph & Vivekanand, Vivekanand. (2024). Bioinspired technology in society: Ethical and architectural innovations for sustainable development. Technology in Society. Volume 78.
ـ Coyne, Richard. (1984). Metaphors in the Design Studio. Journal of Architectural Education. 48(2). 113-125.
- Cross, Nigel. (2011). Design Thinking: Understanding How Designers Think and Work. Oxford.
ـ Darke, J. (1979). The primary generator and the design process. Design Studies. 1: 36-44.
-Djari, C., & Arrouf, A. (2019). The impact of viewing images of precedents on the cognitive process of architectural idea generation. Proceedings of the Design Society: International Conference on Engineering Design. 1(1). 209–218.
ـ Dorst, K., & Dijkhuis, J. (1995). Comparing paradigms for describing design activity. Design Studies, 16(2), 261-274.
-Hadian, A. S. & Arefi, M. (2016). Metaphor, analogy and the discourse of originality: five Iranian case studies. Social Semiotics. 26(5). 541–562.
-Hay, L., Cash, P. & McKilligan, S. (2020). The future of design cognition analysis. Design Science. 6.
ـ Hey, J.H.G.; Linsey, J.; Agogino, A.M.; Wood, K.L. (2008). Analogies and Metaphors in Creative Design. Int. J. Eng.Educ.
ـ Hillier, B., & leaman, A. (1976). Architecture as a discipline. Journal of Architectural Research, 5(1), 28–32.
ـ Holyoak, K.; Stamenkovic, D. (2018). Metaphor Comprehension: A Critical Review of Theories and Evidence. Psychol. Bull.
ـ Jones, J. C. (1970). Design methods: seeds of human futures. London: Wiley-Interscience.
ـ Kvan, T., & Jia, Y. (2005). Students’ learning styles and their correlation with performance in architectural design studio. Design Studies, 26, 19-34.
ـ Lakoff, G. (1993). The Contemporary Theory of Metaphor. In Metaphor and Thought; Andrew, O., Ed.; Cambridge University Press: Cambridge, pp. 202–251.
ـ Lang, J. T. (1987). Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design: Van Nostrand Reinhold Company.
ـ Laseau, P. (1980). Graphic Thinking for Architects and Designers. Van Nostrand Reinhold Company.
ـ Lawson, B. (1980). How designers think. London: Architectural Press.
ـ McGinty, T. (1979). Concepts in architecture. In J. C. Snyder & A. J. Catanese (Eds.), Introduction to Architecture. McGraw-Hill.
ـ Ortony, A. (1991). Metaphor and thought. New York: Cambridge University Press.
-Röger, Moritz & Borree, Sarah & Knuth, Stephanie. (2023). Metaphors as Method and Subject in the Production of Architecture. United Kingdom: Taylor & Francis.  
ـ Rowe, P. (1987). Design Thinking. The MIT Press: Cambridge, MA, US.
ـ Salama, A. (1995). New Trends in Architectural Education: Designing the Design Studio. Tailored Text & Unlimited Potential Pub.
ـ Schön, D. A. (1984). The reflective practitioner: how professionals think in action: Basic Books.
ـ Simon, H. A. (1969). The Sciences of the Artificial. Cambrigde: MIT Press.
-Sosa, Ricardo. (2019). Accretion theory of ideation: evaluation regimes for ideation stages. Design Science. 5.
-Yuxin, Bao & Changying, Xiang. (2023). Exploration of Conceptual Design Generation Based on the Deep Learning Model. Discussing the Application of AI Generator to the Preliminary Architectural Design Process.