گونه شناسی معماری مساجد تاریخی استان کرمان برمبنای ساختار فضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار بخش معماری، دانشکده هنرومعماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

10.22034/ahdc.2024.21606.1802

چکیده

استان کرمان با ریشه‌های عمیق در تاریخ و تمدن ایران، میراث فرهنگی ارزشمندی را در خود جا داده است و در این میان، مساجد به عنوان یکی از مظاهر اصلی تاریخی و فرهنگی، همواره جایگاه خاصی داشته اند. با این حال، به نظر می‌رسد مساجد کرمان آنچنان که شایسته است مورد مطالعه و توجه قرار نگرفته‌اند. لذا این پژوهش، با هدف شناخت بیشتر و گونه‌شناسی مساجد استان کرمان، آغاز شد و در این راستا از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی استفاده شد. کلیه مساجد ثبتی و تاریخی استان کرمان، از صدر اسلام تا پایان دوره پهلوی اول مورد بررسی قرارگرفت. در بررسی و جمع آوری اطلاعات اولیه، 42مسجد مورد شناسایی قرارگرفت. ولی باتوجه به تخریب بعضی مساجد و یا فقدان مدارک لازم در نهایت 33مسجد مورد بررسی نهایی قرارگرفت. مساجد بر اساس عناصر و اندام‌های فضایی و همچنین به لحاظ محصوریت فضایی مورد بررسی قرارگرفتند. در نتیجه این تحقیق، مساجد استان کرمان به سه گونه اصلی شامل مساجد تک فضایی و تنها دارای فضای بسته، مساجد با فضای باز و بسته و مساجد با فضای باز، نیمه باز و بسته تقسیم شدند. هر گونه، با توجه به نوع اندام فضایی که از آن برای ایجاد محصوریت، استفاده شده است، به زیرگونه‌های متفاوتی تقسیم شد و حالاتِ مختلف هر زیرگونه براساس نوع استقرار و چیدمان فضاها، تشریح شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Architectural typology of historical mosques of Kerman province based on spatial structure

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Hossein Zakeri 1
  • Sahar Saeed 2
1 Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran .
2 Master of Architecture, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Architectural typology of historical mosques of Kerman province based on spatial structure

Abstract

Kerman Province, with deep roots in the history and civilization of Iran, is one of the regions that has experienced different periods of governance throughout history. This area, with its abundant architectural heritage, especially mosques, holds a special position and importance. However, unfortunately, the mosques of Kerman have not received the study, recognition, and attention they deserve. In order to investigate, understand, and typologize the mosques of Kerman Province, the descriptive-analytical research method has been employed in this study. The present research focuses on examining all registered and historical mosques in Kerman Province, from the early Islamic period to the end of the Pahlavi era. In the process of examining and collecting initial information, 42 mosques were identified, but due to the destruction of some mosques or the lack of necessary documentation, ultimately 33 mosques were studied. The mosques have been examined based on their spatial elements and components, as well as their spatial enclosure. The results of this research indicate that the mosques of Kerman Province can be divided into three main types: single-spaced mosques with only enclosed spaces, mosques with both open and enclosed spaces, and mosques with open, semi-open, and enclosed spaces. Each type has given rise to different subtypes based on the type of spatial element used to create enclosure. Each subtype also includes various configurations and arrangements of spaces, which are detailed in the study.

Keywords: Typology, Mosque Architecture, Spatial Structure, Kerman Mosques.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typology
  • Mosque Architecture
  • Spatial Structure
  • Kerman Mosques
 ابراهیمی میمند، کبری. 1386. میمند شاهکار جاودان. کرمان: مرکز کرمان شناسی
اسماعیلی، بیتا، حسینی، اکرم. 1399. تحلیل پیکره‌بندی مسجد-مدرسه‌های ایران در دوره صفویه و قاجار.معماری اقلیم گرم و خشک:8(12)، 222-244
بلالی اسکویی، آزیتا، زارعی، سحر، و حیدری ترکمانی، مینا. 1399. الگوهای ترکیب اندا م های بنیادین معماری مساجد شهر اصفهان در دوره صفوی. معماری اقلیم گرم و خشک: 8(11 )، 125-150
جیحانی، حمیدرضا و صابری، ثمینه. 1401. گونه شناسی معماری مساجد بازار تاریخی کاشان. کاشان شناسی. 15 (2). 65-100
خادم زاده، محمد حسن و معماریان، غلامحسین و صلواتی، کامیار. 1396. گونه شناسی تحلیلی مساجد تاریخی حوزه فرهنگی کردستان. مطالعات معماری ایران، 11، 103-124
خمری، رضا، پاسیان، رجبعلی، رونده، حسن. (1400). گونه‌شناسی مساجد بلوچستان ایران، از دورۀ قاجاریه تا معاصر.مطالعات معماری ایران،6(11)، 189-205
زارعی، محمدابراهیم. 1394. گونه شناسی معماری مساجد محله ای شهر سنندج در دوره قاجار. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، -(19)، 15-28
زمانی بابگهری، فاطمه، و یوزباشی، عطیه. 1398. گونه شناسی و قابلیت گرافیکی آرایه های معماری مسجد امام کرمان (مسجد ملک). هنرهای تجسمی (هنرهای زیبا): 24(4 )، 101-110
زمر رشیدی، حسین. 1388. مسجد در معماری ایران. تهران: زمان.
معماریان، غلامحسین و طبرسی، محمد علی. 1392. گونه و گونه شناسی معماری. انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، (6): 103-114
مهدوی نژاد، محمدجواد، قاسم پورآبادی، محمدحسین، و محمدلوی شبستری، آیسا. 1392. گونه شناسی مسجد - مدرسه های دوره قاجار. مطالعات شهر ایرانی اسلامی: -(11)، 5-15.
گلاب زاده، سید محمد علی. 1394. کرمان در اینه گردشگری. کرمان: انتشارات ولی: مرکز کرمان شناسی
پیرنیا، محمد کریم. 1387. آشنایی با معماری اسلامی ایران (ساختمان های درون شهری و برون شهری). تدوین غلامحسین معماریان. تهران: سروش دانش
فرمانی، شهناز، معماریان، غلامحسین. 1401. گونه شناسی معماری مساجد تبریز و باکو در دوره قاجار.مطالعات معماری ایران