هندسه نظری بسط و گسترش کاربندی (نمونه مورد مطالعه: کاربندی 16)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

مربی، گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای، تهران، ایران

چکیده

گسترش کاربندی یکی از شیوه‌های ایجاد پوشش‌های متنوع در معماری سنتی بوده و کاربندی گسترش‌یافته بخش مهمی از آثار تاریخی معماری ایران را تشکیل می‌دهد. با این حال این نوع کاربندی در گونه‌شناسی‌های انجام شده جایگاه قابل توجهی نداشته و تا کنون پژوهشی هدفمند در زمینه چگونگی این بسط و گسترش صورت نگرفته و هر آنچه با این مضمون مشاهده شده، مطالعات پراکنده‌ای است که در خلال سایر پژوهش‌ها آمده است. پژوهش حاضر با هدف فهم بیشتر سازه‌های سنتی به بررسی هندسه نظری بسط و گسترش کاربندی، توسعه زمینه برای رسیدن به تنوع بیشتر و الزامات پیاده‌سازی کاربندی در زمینه‌های جدید پرداخته است. روش پژوهش به شیوه تحلیل توصیفی و استدلال منطقی با بررسی گزاره‌های هندسی است. جمع‌آوری اطلاعات از طریق بررسی‌های کتابخانه‌ای و مدل‌سازی رایانه‌ای انجام شده و جهت تدقیق بررسی‌ها، کاربندی 16 به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد کاربندی گسترش‌یافته گونه مفصلی از کاربندی‌ها است که از تقاطع دو یا چند زمینه مادر همسان یا غیر همسان شکل گرفته است و با توجه به دو مؤلفه زمینه و فاصله اتصال، فرم‌های متنوعی را ایجاد می‌نماید. زمینه کاربندی گسترش به سه روش هندسه محیطی، هندسه غیرحذفی و هندسه حذفی قابل شکل‌گیری است. لذا این نوع کاربندی در انواع زمینه‌های چندضلعی منتظم، غیرمنتظم با تقارن محوری و غیرمنتظم بدون تقارن محوری با شرایط خاص خود قابل پیاده‌سازی است. در هندسه‌های محیطی شرایط فاصله اتصال همانند کاربندی در زمینه مادر است، اما در هندسه‌های حذفی و غیرحذفی تعداد تقسیمات میان دو پایه مجاوری که بیشترین فاصله را از هم دارند، تعیین کننده حداقل فاصله اتصال در آن‌ها است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theoretical Geometry of Karbandi Expansion and Development (Studied Sample: Sixteen-sided Karbandi)

نویسندگان [English]

  • Zeinab Mashhoor
  • Arash Osmani
Instructor, Department of Architecture and Urban Planning, Technical and Vocational University (TVU), Tehran, Iran
چکیده [English]

The expansion of Karbandi is one of the methods of creating various covers in traditional architecture, and the expanded Karbandi has an important part in historical architecture of Iran. However, this type of Karbandi has not been properly considered in the existing typologies, and few, if any, targeted research has already been performed on how Karbandi is developed and expanded, and all that is provided is inadequate attempts within other works. To provide a better understanding of the traditional structures, this research has investigated the theoretical geometry of Karbandi development and expansion, the development of the base to achieve more diversity and the requirements of Karbandi implementation on new bases. The research has adopted a descriptive-analytic approach and logical reasoning to examine geometric propositions. Information collection was done through library research and computer modeling, and Sixteen-sided Karbandi was selected as the study sample to verify the research results. The results showed that the Expanded Karbandi is a compound type of Karbandi produced by the intersection of two or more identical or non-identical mother bases to provide various forms according to the two components of base and connection distance. The Expansion Karbandi base can be shaped by three methods: peripheral geometry, non-elimination geometry and elimination geometry. Therefore, this type of Karbandi can be implemented on all the bases of regular polygons, irregular polygons with axial symmetry, and irregular polygons without axial symmetry in its specific conditions. In peripheral geometries, the connection distance conditions are similar to those of Karbandi on a mother base; however, in elimination and non-elimination geometries, the number of dividing points between two adjacent bases with the greatest distance from each other determines the minimum connection distance in them. On the bases with non-elimination geometry due to the increase in the number of columns and hence the decrease in the distance between adjacent columns, the connection distance limit is reduced compared to simple Karbandi, and therefore this type of Karbandi can be implemented in more situations.
Keywords: Karbandi, Expanded Karbandi, Sixteen-sided Karbandi, traditional structures

Introduction
Due to its chord geometry, Karbandi has more variety and flexibility in covering different areas than other traditional coverings such as domes and arches. This feature has attracted the attention of many researchers, and much research has thus been done on Karbandi’s geometry and typology. Nevertheless, there has been no targeted research on how Karbandi is developed and expanded, and all that has been observed with this theme is few citations within studies. With the aim of providing a deeper understanding of traditional architectural structures, the current research has investigated the theoretical geometry of expansion and deployment of Karbandi (apart from execution issues) and focused on the development of bases to achieve more diversity. In this regard, first, Karbandi geometry and its formation were investigated using library resources and documents, and then, based on the definitions of expanded Karbandi in the literature, Karbandi expansion and development method was discussed. To verify the results, different expansion states for Sixteen-sided Karbandi were investigated. By logical reasoning and collecting information through library research and computer modeling, the research aims to answer the following questions:
• What is the position of expanded Karbandi in typology and how is it formed geometrically?
• How can we develop the base shape and create more diverse bases by expanding Karbandi?
• On the Expansion Karbandi bases, what are the conditions for implementing Karbandi’s geometry?
Conclusion
A literature review showed that Karbandi structures are variously named and that inadequate attention has been paid to Karbandi typology. This study provides a typology of Karbandis based on their formation geometry, discussing the theoretical geometry of their expansion. The results showed that Expansion Karbandi includes numerous Karbandis on regular, symmetric irregular, and asymmetric irregular with specific geometry bases and that its frequency of forms on a particular base can be much more than what is found in traditional architecture. Many Karbandis in traditional architecture are under this category. Todays, by the increased use of software in designing problems and the diversity of materials in covering applications, it is possible to execute various forms derived from Karbandi geometry. Therefore, recognizing the geometry of expansion and development of Karbandi can prepare the ground for the creation of new forms in the discussion of updating Karbandi.
Two main problems in the discussion of expanding Karbandi are the way the geometry of the base is formed and the requirements of the connection distance on the new base. The final shape of the base is caused by the intersection of the bases, their being identical or non-identical, and the drawing methods used (peripheral, non-eliminative and eliminative geometries), and thus various shapes of bases are attainable. Besides, a base with non-eliminating geometry is more abundant in traditional architecture. All kinds of irregular and asymmetric shapes can be formed through elimination geometry, which is less regarded and less implemented in practice in traditional architecture. The connection distances in an Eexpansion Karbandi are determined by the base geometry. On the bases with non-eliminative geometry, due to the significant expansion of the coverage level of Karbandi and the increase in the number of bases and hence in the distance between the neighboring bases, the connection distance limit is decreased, compared to simple Karbandi, and therefore the Karbandi can be implemented in more cases. In peripheral geometry, the connection distance limit is similar to the mother base.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Karbandi
  • Expanded Karbandi
  • Sixteen-sided Karbandi
  • traditional structures
ـ آصفی، مازیار؛ نژاد ابراهیمی، احد و امجد محمدی، امیر. (1397). ارائه راهکار ترسیمی نو جهت طراحی نوآورانه کاربندی، نمونه مطالعاتی: کاربندی‌های بازار تاریخی تبریز. دو فصلنامه مرمت و معماری ایران. 8 (16)، 20-1.
ـ آئینه چی، شهرزاد؛ ولی بیگ، نیما و تهرانی، فرهاد. (1398). مطالعه مقایسه‌ای نسبت‌های عناصر کاربندی چهارده در گستره شیوه‌های ترسیم. دو فصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی. 6 (17)، 46-34. 
ـ آئینه چی، شهرزاد؛ ولی بیگ، نیما و تهرانی، فرهاد. (1399). تقسیمات هندسی کاربندی‌های خاص در زمینه‌های غیرمتداول )با نگاهی ویژه به تومار میرزا اکبر(. نامه معماری و شهرسازی. 13 (29)، 127-113.
ـ آئینه چی، شهرزاد و ولی بیگ، نیما. (1400). تحلیل معماری و فرآیند ساخت کاربندی‌های ویژه تیمچه‌های بازار تاریخی تبریز. پژوهه باستان سنجی. (14)، 89-73.
ـ امجد محمدی، امیر؛ نژاد ابراهیمی، احد و شهبازی، یاسر. (1399). هندسه کاربندی در معماری ایران؛ پاسخ به چالش کاربندی رسمی و اختری. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی. 8 (26)، 31-4.
ـ بزرگمهر، زهره. (1371). هندسه در معماری. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
ـ پوراحمدی، مجتبی و سهرابی، مهدی. (1398). طراحی کاربندی: مسألۀ تقسیم‌بندی زمینه از منظر ریاضی. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی. 7 (23)، 40-22. 
ـ حاجی قاسمی، کامبیز. (1383). گنجنامه، دفتر هفتم و دفتر هجدهم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
ـ ریحانی همدانی، حسن؛ محمدیان منصور، صاحب؛ افشین مهر، وحید و بمانیان، محمدرضا. (1397). تحلیل ریاضی کاربندی‌های ساده‌ معماری ایران. پژوهش‌های باستان شناسی ایران. 8 (17)، 220-201. 
ـ رئیس زاده، مهناز و مفید، حسین. (1393).  احیای هنرهای از یاد رفته: مبانی معماری سنتی در ایران به روایت استاد حسین لرزاده. تهران: مولی.
ـ رئیسی، مهدی؛ بمانیان، محمد رضا و تهرانی، فرهاد. (1392). بازنگری در مفهوم کاربندی بر مبنای هندسه نظری، عملی و نقش ساختمانی. دو فصلنامه مرمت و معماری ایران. 3 (5)، 54-33.
ـ زارعی، هانی؛ وحیدی، فاطمه و رازانی، مهدی. (1396). تحلیل ویژگی‌های معماری و فضایی حمام‌های قاجاری در اقلیم فارس. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک. 5 (5)، 19-1.
ـ زمرشیدی، حسین. (1388). مسجد در معماری ایران. تهران: زمان.
ـ ستاری ساربانقلی، حسن و جدایی، امیر. (1390). بررسی و تحلیل کاربندی‌های به کار رفته در تیمچه‌های بازار تبریز. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. (5)، 46-29.
ـ شعرباف، اصغر. (1385). گره و کاربندی. تهران: سبحان نور.
ـ محمدیان منصور، صاحب و فرامرزی، سینا. (1390). گونه‌شناسی و تدوین ساختار هندسی کاربندی در معماری ایران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. (48)، 109-97.
ـ معماریان، غلامحسین. (1391).  معماری ایرانی: نیارش. تهران: گلجام.
ـ  نجیب اغلو، گل رو. (1995). هندسه و تزئین در معماری اسلامی (طومار توپقاپی). ترجمه: مهرداد قیومی بید هندی(1398). تهران: روزنه.
ـ نژاد ابراهیمی، احد؛ شهبازی، یاسر و امجد محمدی، امیر. (1396). گونه‌شناسی ساختاری کاربندی و رسمی‌بندی در معماری ایران بر مبنای ساختگاه و کاربست. نشریه فیروزه اسلام- پژوهه معماری و شهرسازی اسلامی. (4)، 41-25.
-Amjad Mohammadi, A., Nejad Ebrahimi, A. & Shahbazi, Y. (2019). Geometric design of a masonry lattice space dome titled KARBANDI in Persian architecture. International Journal of Space Structures, (34): 22-39.