نقش طب سنتی و فیزیولوژی انسانی در معماری حمام ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، مهندسی معماری، مؤسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان، ایران

2 استادیار گروه معماری دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

بیان مسئله: معماری دامنه وسیعی داشته و با علوم بسیاری در ارتباط است، که این موضوع اهمیت آن را افزایش می دهد. لذا به نظر میرسد یکی از علومی که معماران گذشته آن را فرا می گرفتند، طب بوده است؛ و مؤید آن بنا های به جای مانده از گذشته، آثار مکتوب مرتبط با توصیه های طبی و کاربرد آن در معماری است. حمام یکی از کاربردی‏ترین و تخصصی ‏ترین‏ عناصر طبی معماری شهرها و روستاهای ایران است که متأسفانه اطلاعات موجود پیرامون آن، بیشتر جنبۀ فرهنگی و اجتماعی دارد و معماری آن از بعد فضایی‌درمانی و رابطه کالبد بنا با انسان کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
اهداف تحقیق: تحقیق حاضر با رجوع به منابع معتبر طب سنتی، به رابطۀ عناصر حمام‏های ایرانی با مسئلۀ پیشگیری و درمان و نیز چگونگی شکل‏گیری حمام با توجه به طب سنتی می‏پردازد. باتوجه به اینکه تبیین نظام سلسله مراتب حمام بر مبنای کارکردهای بهداشتی و درمانی بوده است، هدف این تحقیق، مطالعۀ این فرضیه است که معماری حمام‏های ایرانی از ادوار پیش از اسلام و سپس در دوران اسلامی، در راستای حفظ سلامتی و یا درمان شکل گرفته است.
روش تحقیق: رهیافت مقاله حاضر مبتنی بر تفسیر تاریخی شواهد مستند است که در قالب متون طبی به موضوعات مرتبط در معماری حمام پرداخته اند. چارچوب نظری که این پژوهش بر آن استوار است، بررسی رابطه عناصر و اجزا معماری حمام و سلامت انسان از منظر طب سنتی است. بنابراین این پژوهش به لحاظ معرفت شناسی در پارادایم تفسیری یا برساختی (ساختارگرایی)، به لحاظ جهت گیری نظری، به لحاظ رویکرد (شیوه استدلال) تطبیقی، به لحاظ نوع داده ها کیفی، به لحاظ نوع نتایج توصیفی-تحلیلی و به لحاظ رهیافت تاریخی-تفسیری است که به شیوه تحلیل گونه شناسی و با شیوه گردآوری داده کتابخانه ای (اسنادی) و با ابزار نقشه خوانی، سند خوانی و فیش برداری انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of traditional medicine and human physiology in Iranian bath architecture

نویسندگان [English]

  • AliReza RahmatNia 1
  • hamed hayaty 2
1 M.A Student in Architectural Engineering, Institute for Higher Education ACECR, Khouzestan.Iran.
2 Assistant Professor of Architecture, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Problem statement: Architecture has a wide range and is related to many sciences, which increases its importance. Therefore, it seems that one of the sciences that the architects of the past studied was medicine; And it is confirmed by the relics of the past, written works related to medical advice and its application in architecture. Bath is one of the most practical and specialized medical elements of architecture in cities and villages of Iran, which unfortunately, the information about it, has more cultural and social aspects, and its architecture has received less attention in terms of space, therapy and the relationship between the body and humans. .
Aims of the research: The present study, referring to the reliable sources of traditional medicine, deals with the relationship between the elements of Iranian baths with the issue of prevention and treatment and also how the bath is formed according to traditional medicine. Considering that the explanation of the bath hierarchy system was based on health and medical functions, the aim of this study was to study the hypothesis that the architecture of Iranian baths from pre-Islamic and then Islamic periods, in order to maintain health or shape treatment. has taken.
Research Method: The approach of the present article is based on the historical interpretation of documentary evidence that has dealt with related issues in bathroom architecture in the form of medical texts. The theoretical framework on which this research is based is the study of the relationship between the elements and components of bathroom architecture and human health from the perspective of traditional medicine. Therefore, this research is epistemological in terms of interpretive or constructive paradigm (structuralism), in terms of theoretical orientation, in terms of comparative approach (reasoning method), in terms of qualitative data type, in terms of descriptive-analytical results and in terms of historical approach. - It is an interpretation that has been done by typological analysis method and by library data collection method (documentary) and by means of map reading, document reading and fish taking.
Conclusion: By examining the sample of pre-Islamic and then Islamic baths, it can be said that Iranian baths have been formed with therapeutic function due to the moderation of the two-dimensional structure of the human body and soul. In these baths, the common concepts and principles of nature, man and the artificial environment and the principle of hierarchy have been used according to the temperament, elements and natural affairs that are accompanied by a gradual change in the bath. Therefore, it can be said that there is a two-way relationship between form, system, movement hierarchy and components of Iranian baths with human health, which has been formed in order to maintain health and treatment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Traditional Medicine
  • Historic Bath Architecture
  • Natural Affairs
  • Temperament
  • Treatment and Health

مراجع

ابن ابی اصیبعه، احمد بن قاسم، (1386)، عیون الانباء فی طبقات  الاطباء، ترجمه ی جعفر غضبان، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1387)، ترجمه و شرح حفظ الصحه شیخ الرئیس، شارح و مترجم: عبدالکریم قزوینی. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1390)، دفع مضار الکلیه عن الأبدان الأنسانیه، 1388، ت: ناشناس، تصحیح: علیرضا عباسیان، تهران: المعی.
ابن هبل، علی بن احمد، (1320)، .المختارات فی الطب، جلد اول، چاپ اول، حیدرآباد دکن: مطبعه جمعیه دایره المعارف العثمانیه.
ابوسهل مسیحی، عیسی بن یحیی، (1387)، کتاب المائه فی الطب، حققه و قدم له فلوریال سناغوستان، دمشق: المعهد الفرنسی للدراسات العربیه بدمشق.
پوردیهیمی، شهرام، (1387)، تأثیر نور روز بر انسان، فرآیند ادراکی و زیست شناسی- روانی روشنایی روز، دو فصلنامه صفه، 17(46): 75-67.
پیرنیا، محمد کریم، (1386)، آشنایی با معماری اسلامی ایران (ساختمان­های درون­شهری و برون­شهری)، تدوین غلام حسین معماریان، تهران: سروش دانش.
پیرنیا، محمد کریم، (1389)، معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، تهران : سروش دانش.
پیرنیا، محمدکریم، (1372)، آشنایی با معماری اسلامی ایران، تدوین غلامحسین معماریان. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
پیرنیا، محمدکریم، و غلامحسین معماریان، (1383)، آشنایی با معماری اسلامی ایران (ساختمان های درون شهری و برون شهری)، تهران: مرکز انتشارات علم وصنعت ایران.
ترابی، زهره؛ میرلو، محسن، (1394)، تأثیرات مبانی طب سنتی در طراحی معماری حمام های عمومی سنتی ایران، اولین کنگره بین المللی زمین، فضا و انرژی پاک.
جرجانی، زین الدین اسماعیل بن حسن، (1394)، زخیره خوارزمشاهی، 3 جلد، مقدمه و تصحیح و تعلیقات حسین علینقی و هادی نژاد فلاح زیرنظر یوسف بیگ باباپور، تهران: سفیر اردهال.
حاجی قاسمی، کامبیز، (1383)، گنجنامه: فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران: حمام‌ها، دانشگاه شهید بهشتی، ایران: تهران.
حمام وکیل (شیراز) کجاست؟، (1400)، fadaktrains.com/blog/7033
راوندی، مرتضی، (1378)، تاریخ اجتماعی مردم ایران، ج 5، تهران: نگاه.
رضوی برقعی، سید حسین، (1388)، معماری حمام در متون طب کهن و مقدمه رساله دلاکیه، (مجله گلستان هنر)، (15): 70-64.
سالاروند، شهین، (1391)، مروری کامل بر امور طبیعیه در مبانی نظری طب سنتی ایران، مجله طب سنتی اسلام و ایران، سال سوم، پائیز 1391، ایران: تهران.
سامی، سعدی؛ حکیمی، مهدی؛ علی محمدی، مریم؛ کریمیانی، ناصح (1392)، فصلنامه علمی پژوهشی بیهوشی و درد، دوره 4، شماره 2.
ساوجی، موسی بن علیرضا، (1391)، حفظ الصحه و سیاست المدن، چاپ اول، تصحیح وجیهه پناهی، تهران : نشر المعی.
طاهباز، منصوره، (1392)، دانش اقلیمی، طراحی معماری، تهران : دانشگاه شهید بهشتی.
فیضی، ویدا، (1382)، استفاده درمانی از آب معدنی چشمه‌ها و دریاها برای بیماری های عمومی و پوستی (بالنئوتراپی)، فصلنامه پایش، سال دوم، شماره 3، تابستان 1382، صص 230-225.
کرمانی، محمد کریمخان بن ابراهیم، (1387)، رساله دلاکیه، چاپ اول، تهران : موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران.
کرمانی، محمد کریمخان بن ابراهیم، (1272)، رساله دلاکیه، تهران : دانشکده علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران.
کریمیان سردشتی، نادر، (1384)، قانون حمام در قانون ابن سینا، انتشارات میراث فرهنگی و گردشگری، چاپ اول.
گیلانی (ملک الاطبا رشتی)، محمد کاظم بن محمد، (1393)، حفظ الصحه ناصری، تصحیح رسول چوپانی، تهران: انتشارات طب سنتی ایران.
لطفی، علیرضا و مسجدی، حسین، (1392)، فرهنگ واره گرمابه، چاپ اول، تهران : کتاب آبان.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، (1384)، حلیه المتقین، قم : مسجد مقدس جمکران.
نصر، سید حسین، (1377)، نظر متفکران اسلامی درباره ی طبیعت، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نظامی، احمد بن عمر، (1327)، چهار مقاله، به سعی و اهتمام و تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، لیدن: مطبعه بریل.
وقف‌نامه حمام و مسجد علیقلی آقا رونمایی می‌شود، (1397)، iqna.ir/fa/news/3806122
هاشمی، مسعود؛ مولانایی، صلاح الدین؛ خیراندیش، حسین؛ طبسی، محسن، (1393) واکاوی اصول طبی؛ بعد پنهان در معماری حمام های ایران، در کنگره بین المللی افق­های جدید در معماری و شهرسازی.
Abu Zayd Balkhi A. Masalih al-Abdan va al-Anfus. Research by: M Mesry. Cairo: Regional Office for the Eastern Mediterranean, Arabic Manuscripts Institute; 2002.
Aghili Alavi shirazi H. Kholasat ol-Hikmah. Tehran: Islamic Medicine, Medical History Studies Institute, Supplementary; 2006.
Ali Ibn Mosa Reza. Resalah Zahabieh [al-Maroufah be Tibb Imam Reza]. Research by: MM Najaf. Qom: al-Khayam Printing ;1982.
Al-Qazuli A. Min Motale al-Bador fi al-Manazel al-Saror. Cairo: Edareh al-Vatan Printings; 1882. Vol.2.
Ardalan N, Bakhtyar L. Unity sense (role of tradition in Iranian architecture). Translated by: V Jalili. Tehran: Royal Science & Architect; 2011.
Aripin S. Healing architecture: A Study on the physical aspects of healing environment in hospital design. Paper presented at the 40th Annual Conference of the Architectural Science Association (ANZAScA). Adelaide: 2006; (22-25), P:342 – 349.
Arzani M. Mofareh al-Gholoob. First edition. Scientific and critical correction by: E Nazem, M Baqbani. Tehran: Al-Maei Publications; 2012.
Al-Qanun fi al-Tibb (The Canon of Medicine). Beirut: Al-Elmieh Library; 1999. Vol.3.
Al-Qanun fi al-Tibb (The Canon of Medicine). Translated by: A Sharafkandi. Vol.1. Tehran: Soroush; 1989.
Dafa 'al-Mazar al-Koliah a'n al-A'bdan al-Insaniah. from the writings of Ibn Sīnā al-Tabyah (survey and research by MZ al-Baba). Damascus: Aleppo’s society, Arabic Manuscripts Institute; 1984.
Dameshqi M. Al-Resalah al-Haroonieh. Vol.1. Tehran: Islamic Medicine and Medical History Studies Institute and Iran University of Medical Sciences Supplementary; 2009.
Elgood C. Iranian medical history and the eastern government lands. translated by: B Forqani. Ed by: MH Rouhani. Tehran: Amir Kabir; 1977.
Esfahani MM. Healthiness’s Method. first edition. Tehran: Communication and Health Education Department, Deputy of Health, Ministry of Health and Medical Education; 2005.
Fakhar Tehrani F. Bathrooms, Islamic architecture of Iran book. Collected by: MY Keihani. Tehran: Samt; 2010.
Fakhar Tehrani F. Proceedings of the bath conference. Tehran: Anthropology Research Institute; 2005.
Farabi A. Fosul Montaze. Translated by: H Malekshahi. Tehran: Soroush; 2003.
Floor W. “Bathhouses”, Encyclopaedia of Iranica. London and New York: Routledge and Kegan Paul; 1988. 111.
Galen’s Book ela Qluqen fi'l-Shafa'l-Amraz. Described and summarized by Honain Ibn Ishaq. Cairo: al-Hyyih Egyptian Public Library; 1982.
Gilani M. Naseri health maintenance. Ed by: R Choopani. Tehran: Al-Maei; 2009.
Hashemi M, Molanai S, Kheirandish H, Tabasi, M. The study of the principles of medicine; the hidden dimension in the architecture of the baths of Iran. Tehran: Proceedings of the First International Congress of New Horizons in Architecture and Urbanization; 2014.
Hudūd al-Ālam min al-Mashriq il al-Maghrib. in an effort: Manuchehr Sotoudeh. Tehran: Tahori ;1983.
Ibn al-Jawzi. Leqat al-manafi fī elm al-Tibb. Research by: MA Ebrahim. Cairo: National Library and Documents, Al-Terath Research Center; 2011.
Ibn Battuta M. Ibn Battuta’s Travelogue. Translated by: MA Movahed. Tehran: Book Publish and Translate Institute; 1958.
Ibn Rabban -Tabari A. Ferdows al-Hikmah fī al-Tibb. Berlin: Aftab Printing Press; 1928.
Ibn Rushd A. Al-Kulliyat fi al-Tibb. Research and annotated by: AF al-Mazid. Beirut: Al-Elmieh Library; 2005.
Khodadadian A. Medicine & healthcare therapies in ancient Iran, People & Culture Magazine. 1977; 15(78-177) 6-64.
Kiani VM. Temperament survey and the recognition of the tempers. Tabriz: Rose Ghalam; 2011.
Lord SW, Brady S, Holt ND, Mitchell L, Dark JH, McComb JM. Exercise response after cardiac transplantation: correlation with sympathetic reinnervation. Heart. 1996 Jan 1;75(1):40-3.
Mahjor M. The effect of six weeks of water exercise training on endurance of trunk extensor muscles in non-specific chronic low back pain men. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2016; Vol 8, 157-147.
Majosi A. Kamel al-Sanae al-Tabieh. Translated by: SMK Qafari. Tehran: Institute of Islamic Studies, University of Tehran, McGill University; 2009-2012. 3.
Monfared A. Bath: Architecture and culture in the encyclopedia of the Islamic world. Tehran: Great Islamic Encyclopedia; 2010. Vol.14, P:106-120.
Naseri M. A review of general traditional Iranian medicine. First Edition. Tehran: Traditional Iranian Medicine Publications; 2013.
Onsor al-Maali K. Qabus Nameh. Ed by: Gh Yousefi. Tehran: Cultural, Scientific Publications;1985.
Polak JE. Polak’s travelogue (Iranians & Iran). Ttranslated by: K Jahandari. Tehran: Kharazmi Publications; 1989.
Pollio V. Vitruvius. The ten books on architecture. Translated by: Morris Hicky Morgan. Cambridge: Harvard University Press; 1914.
Qubadian V. Climatic survey of traditional Iranian buildings. First edition. Tehran: Tehran University Press ;1998.
Qubadian V. Climatic survey of traditional Iranian buildings. Tehran: Tehran University Press; 2006.
Rahimi mehr V, Motedayen H, Mehrbani M. Traditional baths; the preservative of health, the factor of cure. Baq-e Nazar Quarterly, 14th year; 2017. No.50.
Rahmatnia A, Hayati H. Life in the courtyard of traditional Qajar houses (Case study: traditional houses in Behbahan), the first conference of the Islamic Iranian city, Islamic Iranian city Quarterly; 2018.
Rhazes M. Al-Havi fi al-Tibb. Ed by: MM Ismael. Beirut: Al-Elmieh Library; 2000. 8.
Rhazes M. Al-Mansouri fi al-Tibb. Kuwait: Institute of Arabic Manuscripts; Arab Organization for Education; 1987.
Rhazes M. Mental Health (Spiritual Medicine). Tehran: Parents & Teacheres Association of Islamic Republic of Iran; 1996.
Rhazes M.Al-Morshed va al-Fosul. Translated by: ME Zaker. Tehran: Tehran University of Medical Sciences; 2005.
Roh al-Amini M. Public bathroom in yesterday’s society & culture & literary. Tehran : Information; 2007.
Sabet Ibn Qarreh. Al-Zakhira fi'l-Elm al-Tibb. Cairo: The Egyptian University, The American Press in Cairo; 1928.
Stanovi A. Healing encyclopedia; 32 abnormal therapies. First edition. Translated by: P Pahlavan. Tehran: Yahoo Publications; 2004.
Bayan al-Tibb: Persian Medical Textbook Ancient Writing (6th century A.H.). Ed by: H Razavi Borqai. Tehran: Nei Publishing; 2011.
Tovin BJ, Wolf SL, Greenfield BH, Crouse J, Woodfin BA. Comparison of the effects of exercise in water and on land on the rehabilitation of patients with intra-articular anterior cruciate ligament reconstructions. Physical Therapy. 1994 Aug 1;74(8):710-9.
Ullmann M. Islamic medicine. Translated by: F Badrehi'. Tehran: Toos; 2004.
Velayati AA. Medical Sciences in Islamic Culture and Civilization. Tehran: Institute for the Representation of the Supreme Leader in the University, Office of the Publishing House; 2009.
Zahravi A. Al-Tasrif leman Ajz an-al-Talifat. Kuwait: Al-Kuwait Leltaghadam Al-Elmy Institution; 2004.
معماری اقلیم گرم و خشک
دوره 11، شماره 17
آبان 1402
صفحه 103-120

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار