تبیین رابطه نورگیری فضا با مزاج زنان خانه دار: مطالعه مقدماتی در اقلیم گرم و خشک کرمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار معماری، گروه معماری، دانشکده هنر، معماری و شهرسازی واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

چکیده

یکی از موضوعات مورد توجه علوم مختلف،کیفیت محیط زندگی است. در این بین به نظر می‌رسد تعامل دانش معماری با طب سنتی می‌تواند به این کیفیت کمک کند. یکی از فاکتورهای موثر بر کیفیت فضا، بهره‌گیری از نور طبیعی است که در طب سنتی ایران تأثیر آن بر سلامتی و درمان افراد از اهمیت خاصی برخوردار است. تاثیرنور روز بر وضعیت سلامت جسمی و حالات روانی انسان در مطالعات متعدد طراحی محیط با رویکرد سلامتی و درمان مورد بررسی قرار‌گرفته است. با این‌حال شواهد حاکی از نبود تحقیقات در زمینه ارتباط نورگیری فضا با تفاوت‌های مزاجی انسان است. به نظر می‌رسد چگونگی دریافت نور طبیعی در محیط مصنوع یکی از عوامل تاثیرگذار بر مزاج ساکنین بناهاست. از این رو هدف از پژوهش ‌‌‌‌بررسی رابطه نورگیری فضا با مزاج افراد است. در این مقاله که به دلیل محدودیت‌ها مطالعه‌ای پایلوت است سعی شده که با روش تحقیق همبستگی به کشف روابط میان مزاج افراد و چگونگی دریافت نور طبیعی فضا پرداخته شود. جهت بررسی فرضیه، پژوهش در واحدهای مسکونی واقع در شهر کرمان برروی144 زن خانه دار انجام شد. در این بررسی، داده ها از طریق پرسشنامه پزشکیِ تعیین مزاج و مشاهده نقشه های واحدهای مسکونی گردآوری گردید. تحلیل داده ها در نرم افزار spss22 با آزمون کای دو صورت گرفت. یافته‌ها حاکی از این است که 7/70 درصد زنان ساکن در واحد های تیپ A که سطح عنصر نورگذر کوچکتری دارند و از سمت شمال شرق و جنوب غرب نور روز را دریافت می‌کنند ، دارای مزاج‌سرد می باشند و 8/76 درصد از زنان ساکن در خانه‌های تیپ B و 3/77 درصد زنان ساکن در خانه‌های تیپ C دارای مزاج گرم و معتدل (در گرمی و سردی) می‌باشند. نتایج حاصل از آزمون کای دو از ارتباط معنی‌دار بین نورگیری فضا و مزاج افراد، حکایت داشت .شاید بتوان گفت نورگیری فضا با تاثیر‌گذاری بر مزاج کاربران سلامتی آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و معمار در طراحی ساختمان با توجه به میزان و چگونگی قرارگیری عناصر نورگذر، جهت استفاده حداکثر و مطلوب از نور طبیعی، می‌تواند به تعدیل مزاج و سلامتی کاربران کمک کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Relationship between Space Lighting and the temperament of housewives: a pilot study in the hot and dry climate of Kerman

نویسنده [English]

  • Vahideh Rahimi Mehr
Assistant professor, Department of Architecture, Faculty of Art, Architecture & Urbanism, Kerman branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
چکیده [English]

Quality of life is one of the issues considered by various sciences. One of the affecting factors on the quality of space, in order to Iranian traditional medicine, is how it uses natural daylight that has special effects on health and treatment. The effect of daylight on the physical health and mental states of humans has been investigated in numerous studies of environmental design with health and treatment approaches. It seems that how natural light is received in the artificial environment is one of the factors affecting the occupants' temperament. Therefore, the purpose of this study is to investigate the relationship between space lighting with people's temperaments. In this article, which is a pilot study due to its limitations, an attempt has been made to explore the relationships between people's temperaments and how to receive natural light in space through a correlational research method. To investigate the hypothesis, a survey was conducted on 144 housewives in Kerman. In this study, the data were collected through a medical questionnaire on Temperament and the residential unit maps. The data were analyzed by chi-square test in spss22 software. Findings showed that 70.7 percent of women living in units type A with lower lighting element levels and receiving daylight from the north-east and south-west had moderate depression and 76.8% of women living in units type B and 77.3% of women living in units Type C had warm and moderate temperament. The results of the Chi-square test showed a significant relationship between space illumination and temperament. It can be said that the lightening of the space affects the health of people, by affecting their temperament, and an architect can help health and moderate the temperament of users by designing the building in order to optimize using of the natural light according to the amount and the way of exposing elements at the presence of passing light.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Temperament
  • Natural Light
  • Architecture
  • Health
  • Housewives
ـ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله،(1390)،قانون، جلد1، مترجم: عبدالرحمن شرفکندی (هه­ژار)، چاپ سیزدهم، تهران: سروش.
ـ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1390)، قانون، جلد3، مترجم: عبدالرحمن شرفکندی (هه­ژار)، چاپ سیزدهم، تهران: سروش
- اخوینی، ربیع بن احمد، (1375)، هدایه المتعلمین فی الطّب، مشهد: دانشگاه فردوسی
-تقی زاده، کتایون و ملازاده یزدانی، مریم. (1397)، نقش تدابیر اقلیمی مبتنی بر جابه‌جایی فصلی در طب سنتی بر سلامت انسان و تأثیر آن بر شکل‎گیری سازمان فضایی معماری مسکونی سنتی ایران . مطالعات معماری ایران. ۷ (۱۴) :۱۲۳-۹۷
ـ پور­دیهیمی، شهرام. (1378)، تأثیر نور روز بر انسان، فرآیند ادراکی و زیست‌شناسی- روانی روشنایی روز، دو فصلنامه صفه، دوره 17، شماره 46.
ـ جرجانی، سید اسماعیل. (1393)، ذخیره خوارزمشاهی، جلد 1، مقدمه و تصحیح و تعلیقات حسین علینقی با همکاری هادی نژاد فلاح، زیر نظر یوسف بیگ باباپور، تهران: سفیر اردهال.
ـ______. (1393)، ذخیره خوارزمشاهی، جلد 2، مقدمه و تصحیح و تعلیقات حسین علینقی با همکاری هادی نژاد فلاح، زیر نظر یوسف بیگ باباپور، تهران: سفیر اردهال.
ـ______. (1393)، ذخیره خوارزمشاهی، جلد 3، مقدمه و تصحیح و تعلیقات حسین علینقی با همکاری هادی نژاد فلاح، زیر نظر یوسف بیگ باباپور، تهران: سفیر اردهال.
ـ حمزه­نژاد، مهدی؛ ربانی، مریم و ترابی، طاهره. (1394)، نقش باد در سلامت انسان در طب اسلامی و تأثیر آن در مکان­یابی و ساختار شهر های سنتی ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی نقش جهان، شماره1-5، 43-57.
-حمزه‌نژاد، مهدی و ثروتی، زهرا. (1396)، مؤلفه‌های طراحی بومی محیط به‌منظور تأمین سلامت انسان بر مبنای طب سنتی و اسلامی. مجله پژوهش های معماری اسلامی. ۵ (۴) :۷۷-۵۵
- مهاجر شیرازی، سپیده. (1393)، بررسی تاثیر ملاتونین بر بهبود خواب بیماران در بخش داخلی بیمارستان شهدای کارگر، پایان نامه دکترای حرفه ای،  دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد - دانشکده علوم پزشکی
داداشی، ایرج. (1392)، رویکرد سنت گرایان به هنر اسلامی، در: جستارهایی در چیستنی هنر اسلامی، هادی ربیعی، تهران: موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
- دیواندری جواد، دانائی‌نیا احمد؛ صیادی، مهدی و امامی میبدی، مرضیه. (1395)، مزاج به مثابه کهن‌الگو در طراحی معماری حمام ایرانی. مجله پژوهش های معماری اسلامی. ۴ (۳) :۷۵-۵۷
ـ رازی، محمد بن زکریا. (1385)، المرشدا و الفصول، پژوهش البیر زکی اسکندر. ت: محمد­ابراهیم ذاکر، تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران.
ـ رحیمی مهر، وحیده. (1400). بررسی نقش تغییرات آب و هوا در مکان‌یابی و ساخت بنا از دیدگاه طب سنتی. مجله تاریخ پزشکی، 13(46): 1-21.
ـ رحیمی مهر، وحیده، (1396)، تبیین جایگاه معماری در طب سنتی ایران، ، رساله دکتری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.
ـ رحیمی‌مهر، وحیده؛ متدین، حشمت الله و مهربانی، مهرزاد. (1397). تبیین شواهد تاریخی مبنی بر تعامل معماری سنتی با طب سنتی. مجله تاریخ پزشکی، 10 (35): 79-94.
ـ رحیمی‌مهر، وحیده؛ متدین، حشمت الله و مهربانی، مهرزاد. (1396)، حمام‌های سنتی؛ حافظ سلامت، عامل درمان. باغ نظر، 14(50): 23-38.  
ـ رضوی برقعی، سید حسین. (1388). معماری حمام در متون طب کهن و مقدمه رساله دلاکیه، مجله گلستان هنر (15)، صفحات 64-70.
ـ زهراوی، ابوالقاسم خلف بن عباس، (2004)، التصریف لمن عجز عن التألیف، حققه و ترجمه صبحی محمود حمامی، کویت: موسسه الکویت للتقدم العلمی، اداره الثقافه العلمیه.
ـ شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (1390)، محاط در محیط؛ کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی، تهران: سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
ـ طاهری، جعفر. (1395)، حمام در متون طب دوره اسلامی؛ نظریه و عمل، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش های معماری اسلامی، سال چهارم ، شماره دهم ، صص 46-63.
-عبداله‌زاده، محمد مهدی. ( 1394)، معماری طبایع: تبیین رویکردی دربارۀ نسبت انسان و محیط مصنوع بر مبنای چهارگانه‌ها. مطالعات معماری ایران. ۴ (۸) :۱۵۶-۱۳۷
ـ عبدالله زاده، محمدمهدی. (1395). معماری طبایع: پروراندن رویکردی درباره نسبت انسان و محیط مصنوع بر مبنای طبیعیات ابن­سینا، رساله دکتری، دانشکده شهرسازی و معماری دانشگاه شهید بهشتی تهران
-عقیلی شیرازی، سید محمد­حسین. (1385). خلاصه­الحکمه، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل.
ـ فلامکی، محمد منصور. (1381)، ریشه­ها و گرایش­های نظری معماری، چاپ چهارم 1390، تهران، موسسه علمی و فرهنگی فضا
ـ کارکیا، فرزانه. (1375)، رنگ: نوآوری، بهره‌وری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ کرمانی، محمد کریم خان بن ابراهیم،1272ه.ق (1387)، رساله دلاکیه، تهران: موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران
ـ کیانی، کاظم. (1394)، مزاج شناسی و شناخت طبایع، تبریز: زر قلم، ص58، 94.
ـ گیلانی (ملک الاطبا رشتی)، محمدکاظم بن محمد. (1390)، حفظ‌الصحه ناصری، تصحیح رسول چوپانی، تهران: انتشارات طب سنتی ایران.
- مهدویه، سیده مریم؛ محمودی زرندی، مهناز و منصوری، بهروز. (1399). تبیین رابطه طبع افراد با گرایش به معماری سنتی در اقلیم گرم و خشک نمونه موردی؛ شهر یزد, معماری اقلیم گرم و خشک، 8 (11): 283-304.
ـ ناصرالحکماء، میرزا علی­خان. (1390)، حفظ صحت، تصحیح: ناصر رضایی پور، چاپ اول، تهران: انتشارات طب سنتی ایران.
ـ نایبی، فرشته؛ کاتب، فاطمه، مظاهری، مهرانگیز و بیرشک، بهروز. (1386)، تاثیر نور فضاهای داخلی بر کیفیت زندگی و رفتارهای اخلاقی انسان، مجله اخلاق در علوم و فناوری، 2(3-4): 65-72.  
ـ نقره­کار، عبدالحمید؛ حمزه نژاد، مهدی و تفتی، محسن دهقانی. (1389)، بررسی تأثیر محیط­ طبیعی بر رفتار و اخلاق از دید متفکران اسلامی و نتایج آن در طراحی محیط مصنوع، مجله آرمانشهر، شماره5،  صص79-96
ـ یزدانفر. عباس؛ دادرس، فائزه، و حسینی یکتا، نفیسه. (1393)، تفاوت­های مزاجی انسان و گرایش به شاخصه­های معماری، فصلنامه پرستار و پزشک در رزم، سال دوم، شماره 5.
- Evans, G.w, Mitchell McCoy, J, (1998), When Buildings Don’t Work:The Role Of Architecture In Human Health, Journal of Environmental Psychology,18, 85-94. http://dx.doi.org/10.1006/jevp.1998.0089
- Sax, w., (1991), mountain goddess: Gender and Politics in a Himalayan Pilgrimage, oxford university press, New York.
- Hobday, R, (2000), the healing sun: Sunlight and Health in the 21st Century, Findhorn Press, Scotland. ISBN-13: 978-1899171972
- Vitruvius, (1914), Ten Books on Architecture, Translated by Morris Hicky Morgan, Harvard University Press.
- Lindqvist, P.G., Epstein, E., Olsson, H., (2009), Does an active sun exposure habitlower the risk of venous thrombotic events? A D-lightful hypothesis. JThromb Haemost; 7(4), 605 – 610. DOI: 10.1111/j.1538-7836.2009.03312.x
- Modarresi-Ghazani  F, Hejazi M.E, Gharekhani A, Entezari-Maleki T, 2016, Role Of Vitamin D In Cardiovascular Disease, Archives of Iranian Medicine, Vol 19, Number 5,PP  359-362
- Edwards, L., Torcellini, P., (2002), A literature review of the effects of natural light on building occupants (Technicalreport).Golden, CO: National Renewable Energy Laboratory.
- Boyce, P., Hunter, C., & Howlett, O., (2003), The benefits of daylight through windows. New York: Rensselaer Polytechnic Institute.