بررسی مفهومی «مفصل» در سازمان کالبدی معماری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مینودشت، گروه معماری، مینودشت، ایران.

چکیده

در چند دهه اخیر با افزایش جمعیت کشور، روند پایه­ریزی و احداث پروژه­های مسکونی در سطح گسترده­ای فزونی گرفته است. تا زمانی­که از مصالح غیر بومی استفاده شود، سراسیمه به علل نامشخص، الگوهای سازماندهی کالبدی فضایی وارداتی (غالباً غربی) نیز بکار برده خواهد شد. در حالی­که به عقیده خود صاحب­نظران غربی، معماری­شان از عوارض آشفتگی و یکنواختی محیطی بی­نصیب نمانده است. بنابراین کشور ما نیز از این عوارض بی نصیب نخواهد ماند. پژوهش­های بیشماری نیز در اکثر نشریات داخلی متعهد و دلسوز وجود دارد که به نوعی بیان کننده شناسایی شدن این مسأله است؛ ولی ظاهراً بیشتر به جزییات ماجرا می­پردازند. آثار برجای مانده از گذشته معماری­مان حاکی از تجربه عملی و غنا در خلق مجموعه­های معماری و شهرسازی موفق با ایجاد حس تعلق به مکان بوده است . از درس­هایی که در این راستا از آن می­توان گرفت توجه به فاصله گذاری مناسب بین اجزاء و همچنین ارائه ترکیب­های کالبدی هدفمندی است که به آن مقولة «مفصل» می­گوییم. این مقوله به حدی جامع و فراگیر است که توجه بدان آموزه­های ارزشمندی را در زمینه­های مختلف معماری و شهرسازی به بار خواهد آورد و لازم است که توجه بیشتری بدان شود. اگرچه تحقیقات مدوّن و قابل استنادی در این زمینه وجود ندارد؛ اما سخنان پراکنده­ای در مورد نقش و تأثیر توجه به این موضوع را در آراء نویسندگان بنام این حوزه می­توان یافت که از آنها در این مقاله استفاده شده است.
هدف این مقاله بیشتر بررسی مفهومی و تفحص در انواع مفصل در حوزه معماری است. دیده شده است که بطور ناصحیح فضای مفصلی با فضاهای دیگری همچون فضای ورودی، ارتباطی و انتقالی هم معنی قلمداد شده است. بنابراین لازم بنظر می رسد تا به ریشه­یابی این واژه­ها پرداخته شود . اگرچه در ظاهر واژه­های مفصل و مفصل­بندی مشابه یکدیگرند؛ اما در واقع دو مفهوم کاملاً متفاوتند. با روشن شدن مفهوم مفصل بر ما آشکار می­شود که این مفهوم حدّ فاصلی در رابطة دو چیز است که فقط به منظور فاصله­گذاری، بنوعی کنار هم قرار گرفته شده است. بنابراین ترکیب بین اجزا در مفصل­بندی تا دو حد همبستگی تا پیوستگی پیش می­رود. استفاده ی استعاره­ای از این مفهوم  در معماری به اشکال مختلفی امکان­پذیر است؛ بطوری­که می­توان از انواع آن در حوزه کارکردی به مفاصل «دسترسی»، «ورودی-خروجی» و «پروخالی» و در حوزه ساختی از مفاصل «مصالح» و «سازه­ای» نام برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conceptual Review of “Node” in Physical Organization of Architecture

نویسنده [English]

  • reza Norouzi
Islamic Azad University, Mi noodasht Branch, Department Of Architecture, Minoodasht, Iran
چکیده [English]

During recent decades and according to the
population growth, the construction of
residential projects has widely increased. We
use exotic materials because of unknown
reasons and in the same way we use to apply
hastily imported (western) spatial organizing
patterns. While according to western experts
their architecture has some form of
environmental uniformity and chaos. So our
architecture will have such side effects.
Numerous Iranian studies and papers have
recognized this problem but it seems that they
mostly have only dealt with details. Iranian
traditional architecture shows the practical
experience and richness in the creation of
successful architectural and urban complexes
conveying a sense of belonging to place. In this
regard one can learn from the proper spacing
between components and also providing
purposeful physical configurations which is
called
joint
.
Paying attention to this comprehensive item
 
will bring about valuable understandings in
 
different fields of architecture and urban
 
development.
 
Although there are not much documented
 
and reliable studies in this filed, some ideas can
 
be found about the role and the influence of
 
 
joint
 
in architecture among famous researches.
It should be notices that the goal of this essay is
 
further exploration on the nature and types of
 
joint
 
.
Although apparently the words
 
joint
and
articulation are the same, but in fact they are
 
two different concepts. It has observed that
 
 
joint
 
space has been wrongly misused by other
spaces like entrance, connection and
 
transferring space. So it seems necessary to
 
consider the etymology of these words.
 
Considering the notion of
 
joint
makes it
clear that it is the space between two things that
 
is used just for making them apart while the
 
combination of different parts in articulation
 
ranging from articulation to continuity.
 
Different metaphorical uses of this concept in
 
architecture is possible: for example it can be
 
used as functional zones like access joint,
 
entrance – exit joint and mass and space joint.
 
It can also be used as constructional zones like
 
material and structural joints
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Joint
  • Types of joint
  • Environmental uniformity and chaos
  • Physical organization
منابع و مآخذ
1-  آنتونیادس،آنتونی سی، (1381)، بوطیقای معماری-آفرینش در فرم ،جلد دوم، احمدرضا آی، سروش، چاپ اول.
 
2-  پروچازکا، امجد بهومیل، (1373)، معماری مساجد جهان، حسین سلطان زاده، امیرکبیر.
3-  پیرنیا، محمد کریم، (1371)، آشنایی با معماری اسلامی ایران- ساختمان­های درون شهری و برون شهری.
4-  چرمایف، سرج، الکساندر، کریستفر، (1376)، عرصه­های زندگی جمعی و زندگی خصوصی، منوچهر مزینی، دانشگاه تهران، چاپ سوم.
5-  دی کی چینگ، فرانسیس، (1384)، معماری- فرم، فضا و نظم، زهره قراگزلو، دانشگاه تهران، چاپ دهم.
6-  دانشنامه جهان اسلام، (1372)، مقالۀ بازار، تهران.
7-  سلطان زاده، حسین، (1383)، بازارهای ایرانی، دفتر پژوهش­های فرهنگی، چاپ سوم.
8-  سلطان زاده، حسین،(1371)، فضاهای ورودی خانه­های تهران قدیم، دفتر پژوهش­های فرهنگی، چاپ اول.
9-  شولتز،کریستیان نوربرگ، (1353)، مفاهیم جدید در معماری، هستی، فضا و معماری، محمد حسن حافظی، انتشارات و کتابفروشی تهران، چاپ اول.
10-  شوئنوئر، نوربرت، (1380)، مسکن حومه و شهر، شهرام پوردیهیمی، روزنه، چاپ اول.
11-  عمید، حسن، (1384)، فرهنگ فارسی عمید (رقعی)، امیرکبیر، چاپ سی و یکم.
12-  کیانی، محمد یوسف، کلایس، ولفرام، (1362)، فهرست کاروانسراهای ایران، سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، جلد اول.
13-  گیدیون، زیگفرید، (1384)، فضا، زمان و معماری، منوچهر مزینی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هشتم.
14-  لنگ، جان، (1383)، آفرینش نظریة معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، علیرضا عینی فر، دانشگاه تهران، چاپ دوم.
 
15-  محمدمرادی، محمد، امیرکبیریان،آتش سا، (1381)، معرفی تعدادی از ابنیة سنتی معماری ایران و تحلیلی بر ویژگی­های فضایی آن، موسسه انتشارات تعاون سازمان میراث فرهنگی کشور.
16-  معماریان، غلامحسین، (1384)، سیری در مبانی نظری معماری، سروش دانش، چاپ اول.
17-  معین، محمد، (1378)، فرهنگ فارسی (متوسط،6 جلدی)، امیرکبیر، چاپ چهاردهم.
18-  مور، فولر، (1382)، درک رفتار سازه­ها، محمود گلابچی، دانشگاه تهران.
 
منابع لاتین
 
1- Scully, Vincent, American Architecture and Urbanism , Praeger Publishers, New York, 1969.