گونه شناسی معماری کپری نیمه جنوبی بلوچستان ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد معماری، دانشکده هنرو معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 استادیار دانشکده هنرومعماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

10.29252/smb.5.6.81

چکیده

کپر، گونه‌ای خاص از معماری چوبی سکونتگاه­های دائمی یا موقّتی است که به علت سبکی وزن و طرح قطعات سازه‌اش، قابلیت حمل‌ونقل دارد. منطقه­ی بلوچستان ازجمله مناطقی در ایران است که معماری کپری در آن رواج داشته و اکنون با ساخت‌وسازهای جدید، در حال فراموشی است. مستندسازی معماری کپری این منطقه می­تواند در حفاظت از آن و نیز در دستیابی به شیوه­های جدید طراحی مفید واقع گردد. ازاین‌جهت در پژوهش حاضر، قصد بر این است که آثار ارزشمند عشایر بلوچستان باسابقه‌ای به قدمت تاریخ بلوچستان، مورد تفحص و جستجو قرار گیرد. نکته دیگری که امروزه بررسی­های مسکن عشایر ایران را حائز اهمیت و شایان توجه می­نماید این است که امروزه نیاز به مسکن متحرک و غیردائمی برای اسکان موقت و غیر دائم به دلایل گوناگون ازجمله بحران­های طبیعی، اجتماعی و مشابه روبه توسعه است. به نظر می­رسد بامطالعه مسکن عشایری می­توان تجربیات تاریخی مربوط به مسکن متحرک را ثبت و ضبط کرد. روش پژوهش به‌صورت توصیفی-تحلیلی و تطبیقی است. گردآوری اطلاعات، به‌صورت اسنادی و میدانی صورت گرفت. به‌این‌ترتیب که پاره­ای از اطلاعات لازم نخست به‌صورت اسناد گردآوری و سپس طی سفر به نقاط مختلف، به رصد زندگی عشایری و مشاهده و ثبت نمونه­های معماری کپری در پهنه­های مختلف جغرافیایی و مقایسه­ی آن‌ها بر اساس تفاوت­های شکلی و کالبدی با توجه به فرهنگ سکونت و جغرافیای زندگی آن‌ها پرداخته شد. دستاورد پژوهش، شناسایی چهار الگوی شکلی ساخت کپر در چهار حوزه جغرافیایی سراوان، سرباز، نیکشهر و چابهار است. کپرهای سه حوزه سراوان، سرباز و نیکشهر از منظر سیستم ایستایی یکسان هستند و فرم هلالی دارند. تفاوت­ها در پلان و حجم و نوع پوشش سازه  است. کپرهای حوزه چابهار از منظر سازه و نوع ایستایی و به طبع آن فرم کلی با سه حوزه دیگر متفاوت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Typology of kapar architecture, in Southern Half of Baluchestan, Iran

نویسندگان [English]

  • Hosna Malekzadeh 1
  • Seyad Ali Akbar Koosheshgaran 2
1 M.A. of Architecture, Yazd University of Art and Architecture, Yazd, Iran
2 Assistant Professor at Art and Architecture University of Yazd, Yazd, Iran
چکیده [English]

"Kapar" is a specific indigenous type of wooden architecture which is transformable due to its lightness and elements' design. Baluchistan is one of the regions in Iran where kapar has been common. Unfortunately they are being replaced by masonary buildings in the area. In addition to Baluch nomadic's domicile, kapars have been built in sedentary villages, with agricultural economics, as extension to masonary houses. The documentation of kapar architecture in this area can help protecting them and also achieving new design methods. The aim of this research is, reaching a better recognition of kapar architecture of the area. This aim can be approached differently. One of the important approaches is through kapar's Somatic Structure, through which different existential and functional causes of kapar architecture can be found. The research method is descriptive – analytical and comparative. At first necessary information has been gathered from different documentations. Then nomadic life of the area's inhabitants and different cases of kapar architecture has been observed and documented, during the researcher's expedition to different regions in the area. The collected date has been compared to each other afterward.  As the result, four formal types of kapars has been identified based on their forms, in four different geographical and cultural areas, Saravan, Sarbaz, NikShahr and Chabahar. The stability system of kapars is based on their crescent shaped form and so is identical in 3 areas of Saravan, Sarbaz and Nikshahr. Their difference is because of their different plans, forms and coverages. The kapars in Chabahar area are different in structure, stability system and form from 3 the other areas.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • kapar
  • shed architecture
  • southern half of Baluchestan
  • Makoran

مراجع

- جانب­الهی، محمدسعید(1367). فنون کوچ­نشینان بلوچ در سازگاری با محیط‌زیست؛ نمونه عشایر سراوان، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 9، صص 122-148.
- جانب­الهی، محمد­سعید(1375). مساکن سنتی بلوچ، فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 43 صص 92 -118.
- حبیبی، محسن و همکاران(1363). گونه­شناسی مسکن روستایی استان خوزستان، دفتر سوم: مصالح و سیستم­های ساختمانی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، تهران، نشریه شماره 59.
- راپوپورت، آموس(1392). انسان­شناسی مسکن، ترجمه: خسرو افضلیان، کتابکده کسری، مشهد، چاپ دوم.
- راهب، غزال(1394). واکاوی مفهوم «گونه» در مسکن بومی و تبیین رویکردی برای دسته­بندی گونه‌های مسکن روستایی در ایران، مسکن و محیط روستا، شماره 150.
- سازمان امور عشایر استان سیستان­ و بلوچستان، برگرفته از سایت: sb-nomads.ir
-  سلیقه، محمد؛ بریمانی، فرامرز و اسماعیل­نژاد، مرتضی(1387). پهنه­بندی اقلیمی استان سیستان و بلوچستان، جغرافیا و توسعه، شماره 12 (علمی-پژوهشی)،صص 101 - 116.
- طبسی، محسن(1384). معرفی و بررسی ویژگی­های مسکن روستایی سیستان و بلوچستان، مسکن و انقلاب، شماره 110صص36 -47.
- کاتالدی، جان کارلو(1368). گونه­شناسی اولیه، ترجمه: غلامحسین معماریان، نشر دنیای نو، چاپ اول.
- قبادیان، وحید(1390). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- ملک­رئیسی، حسین؛ کربلایی، محمود؛ مرادی، اسدالله؛ خطیبی، منیژه(1389). جغرافیای استان سیستان و بلوچستان، شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران، تهران، چاپ یازدهم.
- معماریان، غلامحسین؛ علی طبرسا، محمد(1392). گونه و گونه­شناسی معماری، نشریه علمی-پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 6، پاییز و زمستان، صص 103-114.
- ملکزاده، حسنا(1396). گونه­شناسی مسکن اصیل روستایی نیمه­جنوبی بلوچستان، کوششگران، سید علی­اکبر، دانشگاه یزد.
- Memarian Gh (1998), House typology in Iran, (Ph.D. Thesis), Manchester, U.K.
- Redfield Robert (1953), The primitive world and its transformations. Ithaca, N.Y. Cornell university press.
 
معماری اقلیم گرم و خشک
دوره 5، شماره 6
دی 1396
صفحه 81-96

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار