میدان قیصریه لار (پژوهشی در تحولات تاریخی یک فضای شهری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی،عضو هیأت علمی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، گروه مرمت بناهای تاریخی، دزفول، ایران

2 استادیار، عضو هیأت علمی دانشگاه یزد، گروه معماری، یزد، ایران

3 استادیار، عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، گروه شهرسازی، دزفول، ایران

10.29252/smb.5.6.1

چکیده

میدان قیصریه به‌عنوان یکی از عناصر مهم استخوان‌بندی اصلی دوره صفویه شهر لار و تنها میدان باقی‌مانده این دوره در استان فارس، به دلیل وقوع تحولات مهم تاریخی در آن اهمیت بسزایی دارد و متأسفانه تاکنون موردمطالعه و بررسی دقیق قرار نگرفته است. به همین منظور در این مقاله ضمن بازنمایی وضعیت پیشین و اولیه فضای باز میدان در دوره صفویه، سیر تحولات تاریخی آن در دوره­های مختلف به‌ویژه در وضع کنونی موردبررسی قرارگرفته است. روش تحقیق در این مقاله، تحلیلی- تاریخی بوده و با بهره­گیری از سفرنامه­ها، متون تاریخی و اسناد تصویری مرتبط با میدان قیصریه همچنین انجام مطالعات میدانی و برداشت­های دقیق به بازنمایی وضعیت اولیه کالبدی میدان در دوره صفویه و مستندسازی تحولات تاریخی آن در دوره­های بعد به‌ویژه در وضع کنونی پرداخته‌شده است. نتایج پژوهش می­دهد که میدان قیصریه لار به‌عنوان یک فضای شهری تحولات متعددی را در سه بعد کالبدی، دسترسی و فعالیتی پس از دوره صفویه تجربه کرده است. این تغییرات عمدتاً شامل پیش­روی محدوده طولی مغازه­ها در دورۀ قاجار، و سپس در دوره پهلوی بوده که منجر به حذف رواق پیرامونی فضای باز میدان می­گردد و این رواق در دوره جمهوری اسلامی در سه بدنه شمالی، شرقی و غربی میدان با نمایی متفاوت نسبت به چهره اصیل خود بازسازی می­گردد. ایجاد دسترسی سواره به میدان در دوره پهلوی آغازگر تغییرات بنیادی در شکل و عملکرد فضای باز میانی میدان قیصریه می­گردد و ماهیت میدان قیصریه به‌عنوان یک فضای شهری دچار تغییرات و معضلات جدی در این زمینه می­شود و عملکرد میدان از یک فضای شهری به یک گره ترافیکی تنزل پیدا می­کند. بررسی و شناخت تحولات میدان نشان‌دهنده تغییرات ماهوی و ظاهری در میدان بوده که منجر به تضعیف جایگاه آن به‌عنوان یک فضای شهری تاریخی شده است و این موضوع در طرح­های بازآفرینی بافت تاریخی لار می­بایست موردتوجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qaisariye Square of Lar (A Research on Historical Evolutions of an Urban Space)

نویسندگان [English]

  • Hani Zarei 1
  • Ali Shahabinejad 2
  • Noor Mohamad Monjezy 3
1 Department, Conservation of Historical Architecture, Jundi-shapur University of Technology, Dezful, Iran
2 Asistant Profeessor, Faculty of Conservation, Yazd University, Yazd, Iran
3 Asistant Profeessor, Faculty of Urban Planning, Jundi-shapur University of Technology, Dezful, Iran
چکیده [English]

Qaisariye Square is one of the important elements of major skeleton of Safavid Lar and is the only remained square of Safavid era in Fars Province which represents important historical evolutions although it has not been scrutinized. This paper represents the previous and original condition of the square’s open space in Safavid era and investigates the course of historical evolutions in different periods especially the current situation. Based on a analytical-historical research method and on travelogues, historical texts and pictorical documents of Qaisariye Square as well as conducting field studies and accurate perceptions, the paper represents the original physical condition of square in Safavid era and documents the historical evolutions in later periods especially the current situation. The results demonstrated that Qaisariye Square of Lar, as an urban space, has experienced various evolutions in three physical, access and activity dimensions after Safavid era. These changes primarily include the progress in longitudinal limits of shops in Qajar era. Then, the surrounding portico in open space was removed in Pahlavi era. In Republic Islamic of Iran, the portico reconstructed in three bodies of north, east and west with a different prespective than its original form. Providing riding access to the square in the Pahlavi era was the beginning of fundamental changes in form and function of middle open space of Qaysariye Square. The essence of square as an urban space faces changes and serious problems and the function of square descends to a traffic knot. Analyzing and identifying the evolutions of the square show the substantive and formal changes that cause its poor position as a historical urban space so that the topic should be noticed in the recreation plans of historical context of Lar.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qaysariye Square
  • Fars
  • Lar
  • Urban Space
ـ اسدپور، علی (1396). سرگذشت میدان­های توپخانه از تهران تا شیراز. شیراز: نیارش.
ـ اقتداری لارستانی، احمد (1371). لارستان کهن. تهران: شرکت انتشارات جهان معاصر.
ـ دسیلوا فیگوئروا، دن گارسیا (1363). سفرنامه دن گارسیا د سیلوا فیگوئروا- بخش ایران. غلامرضا سمیعی. تهران: نشر نو.
ـ دلاواله، پیترو (1380). سفرنامه پیترو دلاواله. محمود بهفروزی. تهران:  نشر قطره. جلد دوم.
- سلطانزاده، حسین (1380). بازارهای ایرانی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. چاپ اول.
سلطانزاده، حسین (1370). فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران. تهران : چاپ رسام.
ـ شاردن، ژان (1335). سیاحت‌نامه شاردن. محمد عباسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
ـ ضیاء توانا، محمدحسن (1384). بازار قیصریه لار. تهران: نشر نی.
ـ شهابی ­نژاد، علی، ابوئی، رضا، قلعه­نوئی، محمود (1395). فضای باز میدان نقش‌جهان؛ ارزش‌ها و مسئله­ها. باغ نظر، سال سیزدهم، شماره 44: 53-64.
ـ شهابی ­نژاد، علی، ابوئی، رضا، قلعه­نوئی، محمود و امامی، سید محمد­ (1393). شکل‌گیری و دگرگونی تاریخی میدان نقش‌جهان اصفهان. دو فصلنامه تخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی، دوره جدید، سال دوم، شماره 3: 45-64.
ـ شهابی­ نژاد، علی، جعفری جبلی، حسین (1395). میدان‌های شهری تاریخی با نگاهی ویژه به میدان امام علی (ع) (عتیق) اصفهان. اصفهان: سازمان فرهنگی رفاهی شهرداری، نشر مرداد.
ـ کریمی، علی (1392). طرح مطالعات بافت قدیم شهر لار. سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس.
ـ کمالی سروستانی،کورش (1384). دانشنامه آثار تاریخی فارس، شیراز: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری فارس.
ـ کمپفر، انگلبرت (1363). سفرنامه کمپفر. کیکاووس جهانداری. تهران: انتشارات خوارزمی.
ـ علی­آبادی، محمد، سلمان پور، فروغ (1393).کنکاشی در بازار قیصریّة لار باهدف ریشه­یابی دورة ساخت بنا مقایسه تطبیقی بازار قیصریّه لار و بازار زرگران بخارا. مطالعات شهر ایرانی، شماره 17: 63-74.
ـ مستوفی، حمدالله (1362). نزهه القلوب ، به اهتمام و تصحیح گای لیسترانج، تهران: دنیای کتاب.
ـ نخبه لاری، محمدباقر(1371). کشکول نخبه، شیراز: نشر خرد.
ـ وثوقی، محمدباقر، رحمانی، صادق،  عابدی‌راد، منوچهر و تقوی، کرامت‌الله (1385). تاریخ مفصل لارستان. تهران : همسایه.
-C.de Bruijn (1737). Travels into Muscovy, Persia and parst of the East-Indies, Edited, London.
-Jon fryer (1677). newaccount of fast india and Persia, Edited by William Criike, London, PP.177-209.