طراحی فضای شهری بومگرا در توسعههای جدید شهری: آشتی توسعه و پایداری « با تأکید بر طراحی بومگرا در خیابانهای شهر یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه یزد

3 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامهریزی شهری و منطقهای، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین

چکیده

چکیده
تأمین نیازهای اجتماعی انسان در فضاهای شهری، از اصلیترین اهداف توسعه پایدار محسوب می شود . امروزه
تغییرات عینی آن » از فضای شهری در پی تحول ارتباطات و هجوم اطلاعات، همچنین « تصویرذهنی » دگرگونی در
به واسطه فهم و کاربرد نادرست از پیشرفت تکنولوژی و الگوبرداری ناشیانه از « در بافتهای جدید شهری
تئوری های وارداتی، تعارضی را بین این دو ایجاد کرده که این بی توجهی به بستر مصنوع، طبیعی و فرهنگ به عنوان
محصول طبیعت، هویت مکان، این پیش نیاز زندگی اجتماعی را مخدوش نموده و شهروندان را به بحران هوی ت،
احساس بیریشگی و در بهترین حالت، انزوا دچار نموده است. از اینرو خلق فضای شهری سازنده؛ با ایجاد بستر
مناسب فرهنگی برگرفته از ویژگیهای بوم، ارزشها و هویت جامعه و فضای شهری سرزنده؛ با ایجاد شرایط سالم و
سازگار با نیازها و رفتارهای استفادهکننده ضروری به نظر میرسد؛ که این به معنی بومی کردن فضای شهری و
برقراری رابطه علی دوسویه میان پدیدههای اجتماعی، فرهنگی و محیط طبیعی و ابعاد انسانی است.
تحقیق حاضر درصدد پاسخگویی به سوال چگونگی طراحی فضاهای شهری در یک بستر فرهنگی براساس
رویکرد بومگرایی شکل گرفته است. از اینرو در این مقاله، ابتدا ضرورت ایجاد فضای شهری بوم گرا بررسی و با
الگوی » ، شناخت مفاهیم فضای شهری و بومگرایی، ویژگیهای فرهنگی و الگوهای رفتاری به روش تحلیل محتوا
استخراج گردیده، سپس معیارهای طراحی بو مگرا در ابعاد مختلف « مطلوب فضای (خیابان ) شهری بوم گرا
زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی و رفتاری با بررسی الگوهای موجود خیابان های شهر یزد -به عنوان مطالعه
موردی- در قالب معیارهای کالبدی، عملکردی و معنایی ارائه شده است . اهم یافته های این پژوهش بیانگر این
امراست که جهانی اندیشیدن به توسعه پایدار با بومی طراحیکردن فضای شهری درکالبد، عملکرد و معنی خواهد
توانست هر آنکس را که در پی جایگزینی منطق هم این و هم آن ارزشهای سنتی- معاصر یا بومی - جهانی است،
برای حضور مستمر و امن به خود فراخوانده و موجبات پاسداری از هویت بومی در توسع ة جدید شهری، پرورش
نسل جوان، خودشکوفایی و مهمتر از همه حس تعلق را فراهم کرده که موجب ارتقاء کیفیت محیط زندگی انسان و
حفظ قابلیت زیست که هدف غایی طراحی شهری و ارکان اساسی توسعه شهری پایدار است، خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing ecological urban spaces in new urban development: reconciliation between development and sustainability "emphasizing ecological design in Yazd's streets"

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Noghsan Mohammadi 1
  • Fatemeh Dehghan 2
  • Marjan Montazeri 3
1 Assistant professor of Art and Architecture faculty, Yazd University, Yazd, Iran
2 M.A student of urban design, Yazd University, Yazd, Iran
3 3M.A student of urban and regional planning, International University of Imam Khomeini, Ghazvin, Iran
چکیده [English]

Abstract
From the most important purposes of sustainable development we can refer to fulfillment of men's social needs in urban spaces. Nowadays the changes happen to the "image" of urban space, resulting from the dramatic development of communication and information, as well as "its objective changes in new urban contexts", resulting from inappropriate understanding of technological development and inefficient copying of imported theories, have led to an opposition between these two. This lack of attention to artificial and natural grounds, as well as culture as the production of nature has led to a damage to identity of the place which is a prerequisite of social life and left the citizens in an identity crisis and made them feel uprooted or at best isolated. That's why it is necessary to create an appropriate urban space with a suitable cultural grounds derived from ecological features, values and identity of the society and joyful urban space with regard to the needs and behavior of the users. This means ecologicalization of urban spaces and making a mutual relationship between social and cultural phenomena, environment and human dimensions. The basis of the present study is designing urban spaces in a cultural ground with ecological approach. At first we specify the
 
necessity to create urban space and then "appropriate model for ecological urban space (street)" is presented through recognizing urban space and ecological concepts, cultural features, and behavioral patterns by means of content analysis and observation. After that we bring forward the criteria of ecological designing in environmental, social-cultural, and behavioral dimensions through analyzing the existing patterns of Yazd's streets –as a case study- in the framework of body, application, and meaning criteria. The findings indicate that thinking globaly about sustainable development through ecological designing of urban spaces at the level of body, application, and meaning can prepare the ground for those who want to replace both this logic and those global traditional values (contemporary or native) and besides, it can protect ecological identity in new urban development, teach new generation, create a sense of attachment to a place, and can improve the quality of the environment and keep the potentiality to live which is the corner stone of the urban sustainable development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ecologicalization
  • ecological urban space
  • ecological urban design
  • sustainable urban development
  • Urban Space
  • urban street
منابع و مآخذ
۱ - امین زاده، بهناز، داعی نژاد، فرامرز، ( ۱۳۸۱ )، ملاحظات محیطی در طراحی و بهسازی خیابانهای شهری، هنرهای زیبا، شماره
۱۱ ، تهران، دانشگاه تهران.
۲ - ای ین بنتلی ودیگران، ( ۱۳۸۲ )، محیطهای پاسخده، ترجمه مصطفی بهزادفر، تهران، دانشگاه علم وصنعت ایران.
۳ - بدری، علی، رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، ( ۱۳۸۲ )، ارزیابی پایداری: مفهوم و روش ، فصلنامه تحقیق ات جغرافیایی، شماره
.۶۹
۴ - برگر، پیتر، هانینگتون، ساموئل، ( ۱۳۸۴ )، چند جهانی شدن، ترجمة علی کمالی و لادن کیانمهر، تهران، انتشارات روزنه.
۵ - پارسی، حمیدرضا، ( ۱۳۸۱ )، شناخت محتوای فضای شهری، مجله هنرهای زیبا ، شماره ۱۱ ، تهران، دانشگاه تهران.
۶ - پاکزاد، جهانشاه، ( ۱۳۸۵ )، راهنمای طراحی فضاهای شهری، تهران، انتشارات شهیدی.
۷ - پاکزاد، جهانشاه، ( ۱۳۸۵ )، مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، تهران، انتشارات شهیدی.
۸ - تیبالدز، فرانسیس، ( ۱۳۸۳ )، شهرسازی شهروندگرا، ترجمه محمد احمدی نژاد، تهران، نشر خاک.
۹ - توسلی، محمود،( ۱۳۷۶ ) ، قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری، تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و
معماری ایران.
۱۰ - تانکیس، فرن، ( ۱۳۸۸ )، فضا، شهر و نظریه اجتماعی، ت: دکتر حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران ، انتشارات دانشگاه
تهران.
۱۱ - تقدسی، رعنا، ( ۱۳۸۱ )، بررسی اصول طراحی و برنامه ریزی شهر پایدار، مجموعه مقالات اولین جشنواره دانشجویی معماری و
شهرسازی، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر.
۱۲ - تولایی، نوین، ( ۱۳۸۶ ) ، شکل شهر منسجم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
۱۳ - تولایی، نوین، ( ۱۳۸۸ )، بومشناسی شهری، جزوه درسی دانشگاه یزد.
۱۴ - جعفری، محمدتقی، ( ۱۳۵۸ )، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، جلد ۳، تهران، نشر فرهنگ اسلامی.
۱۵ - جیکوبز، جین ، ( ۱۳۸۶ )، مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکایی، ترجمه حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران ،
انتشارات دانشگاه تهران.
۱۶ - حبیب، فرح، ( ۱۳۸۶ )، رویکرد پایداری در متن شهرسازی، مجله علوم، تکنولوژی و محیط زیست، دوره نهم، شماره ۱، تهران.
۱۷ - رهنمایی، محمد تقی، پور موسی، سید موسی، ( ۱۳۸۵ )، بررسی ناپایداری امنیتی کلانشهر تهران بر اساس شاخص های توسعه
. پایدار شهری، پژوهشهای جغرافیایی، شماره ۵۷
۱۸ - رئیسی، ایمان، عباس زادگان، مصطفی، حبیبی، ابوالفضل، ( ۱۳۸۶ )، نوشتاری بر پایداری اجتماعی در مسکن، مجله آبادی،
شماره ۵۵ ، تهران، مرکز مطالعات معماری و شهرسازی مسکن و شهرسازی.
۱۹ - زاهدی، شمس السادات، ( ۱۳۸۸ )، توسعه پایدار، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها[سمت].
۲۰ - زاهدی، شمس السادات، نجفی، غلامعلی، ( ۱۳۸۵ )، بسط مفهومی توسعة پایدار، فصلنامة مدرس علوم انسانی، شماره ۴، تهران.
نشریه شهر و معماری بومی
 
. شماره ۲ . بهار ۱۳۹۱
 
۹۸
۲۱ - زیاری، کرامت الله، ( ۱۳۸۰ )، توسعه پایدار و مسئولیت برنامهریزان شهری در قرن بیست و یکم ، مجله دانشکده ادبیات و علوم
انسانی، تهران، دانشگاه تهران.
۲۲ - شایان، حمیدرضا، عینی فر، علیرضا، دیبا، داراب، ( ۱۳۸۸ )، مفاهیم طراحی در زمین ة بیگانه، هنرهای زیبا، شماره ۳۸ ، تهران ،
دانشگاه تهران.
۲۳ - صالحی، اسماعیل، ( ۱۳۸۷ )، ویژگیهای محیطی فضاهای شهری امن، تهران، مرکز مطالعات شهرسازی و معماری.
۲۴ - علیشاهی، رقیه، ( ۱۳۸۰ )، طراحی شهری پایدار : معرفی اصول و ضوابط طراحی محل ة پایدار، پایان نامه کارشناسی ارشد
شهرسازی، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا.
۲۵ - غفاری، علی، ( ۱۳۷۱ )، بوم شناسی در شهرهای کویری ایران، مجله صفه، تهران ، انتشارات دانشکده معماری و شهرسازی
دانشگاه شهید بهشتی.
۲۶ - قاسمی اصفهانی، مروارید، ( ۱۳۸۳ )، اهل کجا هستم؟ هویتبخشی به بافتهای مسکونی، تهران، انتشارات روزنه.
۲۷ - کروئن، بروس، ( ۱۳۷۱ )، مبانی جامعه شناسی، ترجمه دکتر غلامعباس توسل و رضا فاضل، تهران، انتشارات سمت.
۲۸ - گلکار، کوروش، ( ۱۳۷۹ )، طراحی شهری پایدار در شهرهای حاشیه کویر، هنرهای زیبا، شماره ۸، تهران، دانشگاه تهران.
۲۹ - لقائی، حسنعلی، محمدزاده تیتکانلو، حمیده، ( ۱۳۷۸ )، مقدمهای بر مفهوم توسعه شهری پایدار و نقش برنامه ریزی شهری،
هنرهای زیبا، شماره ۶، تهران، دانشگاه تهران.
۳۰ - لینچ، کوین، ( ۱۳۸۱ )، سیمای شهر، ترجمه منوچهر طبیبیان، تهران، دانشگاه تهران.
۳۱ - مالینوفسکی، برونیسلاو، ( ۱۳۸۴ )، نظریهای علمی درباره فرهنگ، ترجمة عبدالحمید زرین قلم، چاپ دوم، تهران، نشر گام نو.
۳۲ - محمودینژاد، هادی، صادقی، علی رضا، ( ۱۳۸۸ )، طراحی شهری از روانشناسی محیطی تا رفاه اجتماعی، تهران، هلف، طحان.
۳۳ - نقی زاده، محمد، ( ۱۳۸۷ )، تاملی در رابطه پایداری فرهنگی و فرهنگ پایداری، مجموعه مقالات توسعه شهری پایدار ، تهران ،
دانشگاه تهران.
۳۴ - یزدانی، مائده، لواسانی، مونا، ( ۱۳۸۹ )، فضای جمعی، ظرف تحقق حیات مدنی، ماهنامه تخصصی منظر، شماره ۷، تهران ،
پژوهشکده باغ نظر.
۳۵ - مدنیپور، علی، ( ۱۳۷۹ )، طراحی فضای شهری (نگرشی نو به فرایند اجتماعی و مکانی)، ترجمه فرهاد مرتضایی، تهران، شرکت
پردازش و برنامهریزی شهری.
۳۶ - مهندسین مشاور آرمانشهر، ( ۱۳۸۶ )، طرح راهبردی بافت فرسوده یزد، دفتر پنجم: سازمان فضایی یزد.
۳۷ - مدیری، آتوسا، ( ۱۳۸۵ )، جرم، خشونت و احساس امنیت در فضاهای عمومی شهری، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی،
. سال ششم، ش ۲۲
.۳۲- ۳۸ - نسرین، محمدرضا، ( ۱۳۷۴ )، محله وآزادی، مجله معماری و شهرسازی، تهران، شماره ۳۱
۳۹ - نوابخش، مهرداد، ارجمند سیاه پوش، اسحق، ( ۱۳۸۸ )، مبانی توسعه پایدار شهری، تهران، جامعه شناسان.
منابع لاتین
1-
Alexander.C.Et Al.1977.A Pattern Language , Oxford University Press, New York
2- Amphoux, P.
1998, La Notion D Ambiance. Irac- Epel, Lausanne
3-
Bonanomi, L.1990, Le Temps Des Rues, Irec- Epel, Lausanne
4-
Carmona, matthew, healt, tim,Oc,taner, tiesdell,steve,2003,”public places, urban spaces, oxford,
architectural press.
5-
Castells,manual,1977. The urban question . trans. Alan Sheridan, London, Edward Arnold.
6-
Enwicht,David, 1992, Toward An Eco- City , Calming The Traffic, Envirobook, Sydney
7-
Lynch, 1960, The Image Of The City, Mit Press, Cambridge.
8-
Rapoport, Amos, 1990, The Meaning Of The Build Environment, The University Of Arizona Press,
USA
9-
Thayer, R, 1994, Gray World, Green Heart: Technology, Nature And The Sustainable –Landscape,
New York, John Willy & Sons, Inc
10-
Trancik ,rager,1986 ,” findikg lost space ‘, van nostrand reinhold company,new York
11- Van
Der Ryyn, 1996, Ecological Design, Washington Dc, Island Pres
12- UN.
2001. Guidance in Preparing National Sustainable Development Strategies [Revised Draft].
New York