بازشناسی ویژگی های کالبدی و عناصر طبیعی حیاط های مرکزی در خانه‌های تاریخی شهر اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

حیاط مرکزی به عنوان یکی از الگوهای بومی، کهن و هویت­بخش معماری، در ترکیب و سازمان‌دهی کالبدی- فضایی اغلب خانه‌های سنتی اقلیم گرم و خشک شهرهای ایران از جمله شهر اصفهان دیده می‌شود. هدف این پژوهش، شناسایی ویژگی­های کالبدی حیاط‌های مرکزی از نظر راستای قرارگیری، نسبت ابعادی جداره­های رو به حیاط، تناسبات و درصد بازشو­ها، نسبت فضای باز و بسته و نسبت عناصر طبیعی (آب و پوشش گیاهی) در خانه­های تاریخی شهر اصفهان می­باشد. روش این تحقیق مورد پژوهی و توصیفی- تحلیلی است. تحلیل داده‌ها بر طبق روش کیفی و از طریق مقایسه و تفسیر انجام شده است. روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه­ای، اسنادی و مشاهدات و اندازه­گیری­های میدانی صورت گرفته است. در این تحقیق 35 مورد از خانه‌های تاریخی دارای حیاط مرکزی به‌صورت غیرتصادفی در دسترس و هدفمند انتخاب و مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این تحقیق بیانگر این است که زاویه قرارگیری 65 درصد از حیاط­های مرکزی مورد مطالعه بین 20-0 درجه جنوب‌شرقی و غربی می‌باشد. بیشترین نسبت ابعادی (L/W) حیاط­های مرکزی نسبت 4/1:1-2/1:1 می‌باشد. نسبت فضای باز به کل فضای خانه‌های تاریخی، 50-20 درصد می‌باشد. نسبت سطح آب به فضای حیاط مرکزی در 70 درصد از خانه­های مورد مطالعه بین 10-2 درصد بوده و نسبت پوشش گیاهی به فضای حیاط در 73 درصد از خانه­های مورد مطالعه بین 30-10 درصد می‌باشد. یافته­های این پژوهش می‌تواند در طراحی بناهای معاصر با الگوی حیاط مرکزی و همچنین بررسی و شناخت ویژگی­های اقلیمی حیاط­های مرکزی در شهر اصفهان کاربرد داشته باشد.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognition of the physical characteristics and natural elements of courtyards in the historical houses of Isfahan

نویسندگان [English]

  • Nazanin Niazi Motlagh Joonaghani 1
  • Hassan Akbari 2
1 M.A. of Architecture, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
2 Assistant Professor of Architecture, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Courtyard is one of the indigenous and old patterns and identifiers of Iranian architecture, which is seen in the physical - spatial composition and organization of most traditional homes in hot-arid climate in Iranian cities such as Isfahan. The aim of this study is to identify the physical characteristics of the courtyards in terms of orientation, aspect ratio of courtyard facades, proportions and percentage of openings, closed space to open space ratio and the ratio of natural elements (water and vegetation) in the historical houses of the city of Isfahan. The method of this research is case study and descriptive-analytical analysis. The data analysis is done in a qualitative way through comparison and interpretation. For information gathering, library studies, documents and observations and field measurements have been used. In this research, 35 historical houses with central courtyard have been purposefully selected and non-randomly tested. The results of this study indicate that the orientation of the 65 percent of the studied courtyards, is between 0-20° South-East and West. The largest aspect ratio (L/W) of the courtyards is 1:1.2, and 1:1.4. The ratio of open space to the total space of historical buildings is 20-50 percent. The proportion of water to the courtyard area in 70 % of the studied homes is between 2-10 % and the proportion of vegetation to the courtyard space in 73 percent of the studied houses is between 10-30 percent. The findings of this study can be applicable in the design of contemporary buildings with the pattern of the courtyard as well as studying and understanding the climatic characteristics of courtyards in the city of Isfahan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • courtyard
  • physical characteristics and natural elements
  • historical houses of Isfahan
-  احمدی، زهرا. (1391). بازخوانی نقش گمشده‌ی حیاط مرکزی در دستیابی به معماری پایدار. شهر و معماری بومی. دوره 2، شماره 2، 25-40.
-  پدرام، بهنام و حریری، آزاده. (1395). خانه­های تاریخی با نقشی فراتر از مسکن در بافت تاریخی اصفهان. فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی. دوره 4، شماره 11، 74-90.
-  خاکپور، مژگان؛ انصاری، مجتبی و طاهرنیان، علی. (1389). گونه­شناسی خانه­های بافت قدیم شهر رشت. نشریه هنر­های زیبا- معماری و شهرسازی. دوره 2، شماره 41، 29-42.
-  دیبا، داراب؛ ریوالت، فلیپ و سانتلی، سرژ. (2001). خانه‌های اصفهان، ترجمه: قاسمی­سیچانی، مریم؛ خیابانی، پروانه و مسعود، محمد. (1391). اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان.
-  زارع، لیلا؛ نقی­زاده، محمد و حریری، شراره. (1391). رابطه طبیعت و حیاط مرکزی (با نگاه به معماری مسکن ایرانی-کاشان). هویت شهر. دوره 6، شماره 12، 49-60.
- سلطان­زاده، حسین. (1390). نقش جغرافیا در شکل­گیری انواع حیاط در خانه­های سنتی ایران. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی. دوره 43، شماره 75، 69-86.
-  سهیلی‌فرد، مهدی؛ اخترکاوان، حمید؛ فلاحی، سلوا؛ اخترکاوان، مهدی و محمد مرادی، اصغر. (1391). بررسی تعامل اصول معماری ایرانی و انرژی خورشیدی از منظر فرم، تقارن و جهت‌گیری، نمونه موردی: خانه‌ی عباسیان کاشان. معماری و شهرسازی آرمانشهر. دوره 6، شماره 11، 75-90.
-  شاهزمانی سیچانی، لادن و قاسمی سیچانی، مریم. (1396). تحلیل ساختار پلان خانه اعیانی پهلوی هنرمندان (محتشمی) اصفهان بر مبنای قوانین گشتالت. مدیریت شهری. دوره 16، شماره 48، 461-470.
-  شاهزمانی سیچانی، لادن و قاسمی سیچانی، مریم. (1396). تحلیل هندسه پلان مسکن‌های آغاز سده معاصر در اصفهان بر پایه سازمان‌دهی فضایی. مدیریت شهری. دوره 16، شماره 49، 133-149.
-  فرح­بخش، مرتضی؛ حناچی، پیروز و غنائی، معصومه. (1396). گونه­شناسی خانه­های تاریخی بافت قدیم شهر مشهد، از اوایل قاجار تا اواخر پهلوی. دو فصلنامه مطالعات معماری ایرانی. دوره 6، شماره 12، 97-116.
-  قاسمی سیچانی، مریم و معماریان، غلامحسین. (1389). گونه­شناسی خانه دوره قاجار در اصفهان. هویت شهر. دوره 4، شماره 7، 87-94.
-  قاسمی سیچانی، مریم؛ پدرام، بهنام و حریری، آزاده. (1395). تحلیل خانه تاریخی تک بادگیره باجغلی (میرزاعلی صراف) بر مبنای سازمان‌دهی فضایی. فصلنامه­ علمی فنی و هنر اثر. دوره 37، شماره 72، 77-92.
-  قاسمی سیچانی، مریم؛ پدرام، بهنام و حریری، آزاده. (1396). تحلیل ساختار کالبدی و کارکردی خانه­ی بهشتیان. فصلنامه­ علمی فنی و هنر اثر. دوره 38، شماره 77، 49-68.
-  هدایت، اعظم و طبائیان، سیده مرضیه. (1394). بررسی عناصر شکل‌دهنده و دلایل وجودی آنها در خانه­های بافت تاریخی بوشهر. نشریه شهر و معماری بومی. دوره 3، شماره 3، 35-54.
-  Edwards, B., Sibley, M., Land, P., & Hakmi, M. (2006). Courtyard housing: past, present and future. Taylor & Francis.
-  Soflaei, F., Shokouhian, M., & Shemirani, S.M.M. (2015). Traditional Iranian courtyards as microclimate modifiers by considering orientation, dimensions and proportions. Frontiers of Architectural Research5(2), 225-238.
-  Soflaei, F., Shokouhian, M., & Shemirani, S.M.M. (2016). Investigation of Iranian traditional courtyard as passive cooling strategy (a field study on BS climate). International Journal of Sustainable Built Environment5(1), 99-113.