الگوهای هندسی و تناسبات طلایی، زبان مشترک معماری و هنر در روستای تاریخی ابیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 دانشجوی دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

تاریخ معماری ایران مملو از آثار باشکوهی است که هنرمندان و مهندسان توانمند این سرزمین با بهره‌مندی از هندسه و اصول آن را خلق نموده‌اند. به‌عبارت‌دیگر مهندسان ایرانی همواره از هندسه به‌عنوان زبانی واحد و مشترک در جهت پاسخگویی شایسته به نیازهای عملکردی، سازه­ای و زیبایی در معماری و محصولات هنری بهره جسته‌اند.
در این میان روستای تاریخی ابیانه با اینکه یکی از زیباترین روستاهای تاریخی ایران است که در قرون متمادی توانسته اصالت طرح‌ها و تناسبات هندسی موجود در آثار معماری و هنری خویش را حفظ نماید، لیکن پژوهش‌های درخور توجهی در رابطه با چگونگی شکل‌گیری ساختارهای هندسی یکسان در آن صورت نگرفته است. از آنجایی که بنا بر ادعای نگارندگان هندسه زبان مشترکِ تمامی طرح‌های هنری این روستای تاریخی است، مقاله حاضر بر آن است تا با شناسایی الگوهای هندسی موجود در تمامی طرح‌های هنری روستای تاریخی ابیانه به راز چگونگی شکل‌گیری طرح‌های هندسی یکسان در سطوح وسیعی از این هنرها پی ببرد. جهت نیل به هدف و پاسخگویی به سؤالات تحقیق از روش‌های تلفیقی همچون بهره‌مندی از نرم‌افزارهای تحلیلی و هندسی، Phi Matrix 1.618 Pro، Golden Ratio 2016 و ترسیم و تحلیل‌های دستی که قادرند تا الگوهای هندسی و تناسبات طلایی موجود در معماری، صنایع‌دستی و سایر هنرهای موجود در روستای تاریخی ابیانه را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهند، بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تناسبات طلایی همچون، مستطیل طلایی، مارپیچ طلایی، پنج‌ضلعی طلایی، سلسله اعداد فیبوناچی، مثلث خیام-پاسکال در ساختار پلکانی و پیمون یک­چارکی در تمامی نمونه‌های برداشت‌شده هنری و معماری این روستا تکرار شده‌ و درواقع همان زبان مشترک معماری و سایر هنرهای روستای معماری ابیانه‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Geometric patterns and Golden proportion common language of architecture and art in the Abyaneh village

نویسندگان [English]

  • Lida Balilan 1
  • Saed Hasanpour Lomer 2
1 Associate professor of art and architecture, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran
2 PhD student, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Geometry is one of the most prominent aspects of Muslim art that has dominated all the works of influential Islamic artists. In other words, geometry in the thought of Islamic art is the door to the spiritual word from the material world. If we want to point out the importance and the role of geometry in art and architecture, we can state that geometry can be considered as an asset of the work, and its various creations can be easily understood by its definition and limitation. In other words, with the dominance of geometry on any structure, from the structures of a simple atom to the components of a work of art, architecture, and urban, we can see a single order in all dimensions. The order, which has always been disrupted by geo-disciplinary principles due to the neglect of many urban architects and designers, and has caused many problems at many levels of life. It is undoubtedly one of the most successful examples in which geometric principles are of great interest at all levels of art and architecture. The historic village of Abyaneh, located in the central part of Natanz, Isfahan province, has become nationally recorded as a valuable and historic monument. The level of utilization of the geometric principles in this village is such that if we want to look at all the structures of art in a superficial way, we can see the same footprint of homogeneous geometric designs used in all their structures and architecture; so, in this research, we are confronted with the question of which geometric patterns exist in the Abyaneh historical village? Are the same geometric patterns repeated throughout the artistic, architectural, decorative, apparel, musical, and texture structures? According to the content mentioned in the present article, to meet the main questions and achieve the research purpose, the data collection by the historical-interpretive method with the phenomenological approach and the analysis of information will be analytic and adaptive. Therefore, the main objective of this paper is to recognize the geometric language in Abyaneh architecture by understanding the geometric structures that exist in all the arts of Abyaneh village. The most important results of this research are the use of geometric patterns, golden proportions, golden rectangles, golden spirals, golden polygons, the series of Fibonacci numbers and Pimon, which is a quarry used in all artistic structures such as architecture, handicrafts, rugs, carpets, textiles, traditional music, rural structures, and the way buildings are erected in the context of the Abyaneh village. In other words, it can be pointed out that geometric patterns and golden proportions are the common language among all the arts in the Abyaneh historical village, which are used continuously in all architectural structures. In other words, the use of geometry in this historical village creates the same beautiful and coherent structures in small artistic scales such as artistic, musical, ornamentation, textiles, carpets, cloths or on larger scale such as the general form of buildings and the way buildings are erected in Abyaneh village.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Abyaneh village
  • geometry
  • golden proportions
  • Fibonacci
  • Module

مراجع

-  امین پور، احمد. اولیا، محمدرضا، ابوئی، رضا. حاجبی، بیتا. (1394)، پیشنهاد مدلی برای ترسیم گره در تزئینات وابسته به معماری اسلامی، نشریه نامه معماری و شهرسازی، شماره 15، 78-57.
-  آیت‌اللهی، حبیب‌الله (1363)، نسبت‌های طلایی در هنر، فصلنامه هنر، شماره 7، 129-108.
-  آیتی، فریماه. خلیلی، محمود. نقره بیان، موسوی. مکی زاده، محمدعلی (1388)، ماگماتیسم سیلورین در منطقه ابیانه-سه (کاشان- ایران مرکزی)، نشریه مجله علوم دانشگاه تهران، شماره 4، 33-21.
-  سلیمانی، مریم. مندگاری، کاظم. (1394)، بازشناسی اصول خانه‌های سنتی یزد در پاسخگویی به نیازهای اساسی روان‌شناختی؛ بر اساس تئوری برخاسته از زمینه، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 4، 109-99.
-  ارشدی ابیانه، علی‌اکبر (1387)، جغرافیای ابیانه، چاپ دوم، نشر مرسل، کاشان.
-  ارشدی ابیانه، مقداد (1391)، راهنمای مستند گردشگری ابیانه، چاپ پنجم، نشر محتشم، کاشان.
- اسدپور، علی. (1397)، بازیابی ساختار فضایی و طرح کاشت باغ سالار جنگ شیراز بر اساس خاطرات ترنس اودانل. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک 7، 42-23.
-  انصاری، مجتبی. نژاد ابراهیمی، احد (1389)، هندسه و تناسبات در معماری دوره ترکمانان قیونلو- مسجد کبود (فیروزه جهان اسلام)، فصلنامه کتاب ماه علوم و فنون، شماره 129، 45-35.
-  بلیلان اصل، لیدا. ستارزاده، داریوش. نوری، مریم. خورشیدیان احمر، ساناز. (1393)، ارائه دیدگاه‌های جدید در رابطه با الگوهای گل و ستاره در تزئینات اسلامی، نشریه هویت شهر، شماره 17، 54-45.
-  بلیلان اصل، لیدا. ستارزاده، داریوش. خورشیدیان، ساناز. نوری، مریم. (1390)، بررسی ویژگی‌های هندسی گره‌ها در تزیین‌های اسلامی از دیدگاه هندسه فراکتال، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 6، 95-83.
-  بختیار نصرآبادی، آمنه. پورجعفر، محمدرضا. تقوایی، علی‌اکبر (1394)، تحلیلی بر نقش زیباشناسانه هندسه در شکل‌گیری فضای شهری چهارباغ عباسی، نشریه مطالعات شهری، شماره 17، 53-41.
-  بختیار، لاله. اردلان، نادر. جلیلی، وندا (1391)، حس وحدت: نقش سنت در معماری ایرانی، یغمایی، تهران.
-  بلخاری قهی، حسن (1390)، مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی: دفتر اول: وجدت وجود و شهود، دفتر دوم: کیمیای خیال، سوره مهر، تهران.
-  بلخاری قهی، حسن (1396)، فلسفه، هندسه و معماری، دانشگاه تهران، تهران.
-  بمانیان، محمدرضا (1381)، مقدمه‌ای بر نقش و کاربرد پیمون در معماری ایرانی، فصلنامه مدرس هنر، شماره 1، 10-1.
-  بمانیان، محمدرضا. اخوت، هانیه. بقایی، پرهام (1389)، کاربرد هندسه و تناسبات در معماری، هله/ طحان، تهران.
-  بوزجانی، ابوالوفاء محمد بن محمد (1389)، هندسه ایرانی کاربرد هندسه در عمل، ترجمه: سید علیرضا جذبی، سروش، تهران.
-  بین آبادی، نرجس (1393)، کاربرد هندسه نقوش در معماری اسلامی، آرنا، تهران.
-  پوراحمدی، مجتبی (1389)، هندسه در گنبد آرامگاه شیخ زاهد گیلانی: الگویی برای طراحی گنبد در کرانه جنوبی دریای خزر، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 43، 92-83.
-  پورمند، حسنعلی. یارعلی، زهرا. افهمی، رضا. عباسی، پوریا. (1394)، بررسی تطبیقی تناسبات نمای سردر مساجد شیخ لطف‌الله، جامع عباسی، حکیم و مدرسه چهارباغ اصفهان. نشریه نامه معماری و شهرسازی 12، 163-153.
-  پیرنیا، محمد کریم (1383)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، سروش دانش، تهران.
-  حاجبی، بیتا. امین پور، احمد. اولیا، محمدرضا. ابویی، رضا. (1395)، رسم گره کند طبل قناس، با استفاده از روش‌های ابداعی پارامتریک، نشریه صفه، شماره 26، 124-109.
-  حجازی، سید امیرمهرداد. (1387)، هندسه مقدس در طبیعت و معماری ایرانی، نشریه تاریخ علم، شماره 7، 44-17.
-  حسینی، سیدهاشم. (1390)، کاربرد تزیینی و مفهومی نقش شمسه در مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 14، 24-7.
-  رضازاده اردبیلی، مجتبی. ثابت فرد، مجتبی. (1392)، بازشناسی کاربرد اصول هندسی در معماری سنتی مطالعه موردی: قصر خورشید و هندسه پنهان آن، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 1، 44-29.
-  زمرشیدی، حسین (1365)، گره‌چینی در معماری اسلامی و هنرهای دستی، مرکز نشر دانشگاه شیراز، شیراز.
-  صاحب محمدیان، منصور. فرامرزی، سینا (1390)، گونه‌شناسی و تدوین ساختار هندسی کاربندی در معماری ایران، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 48، 109-97.
-  ضیایی نیا، محمدحسن. هاشمی زرج آباد، حسن. (1395)، تناسب طلائی و سیستم تناسبات ایرانی- اسلامی در مسجد جامع قائن. نشریه مرمت و معماری ایران (مرمت آثار و بافت های تاریخی فرهنگی) 11، 99-89.
-  طباطبایی زواره، سید مریم. ولی بیگ، نیما. عظیمی، مریم. شهبازی چگنی، بهروز. (1397)، مقایسه کالبد چهار صفه و حوضخانه ای سنتی شهر زواره، نشریه اقلیم گرم و خشک، شماره 7، 125-101.
-  طوجی، حمید (1386)، گره‌چینی، ارمغان، تهران.
-  علی‌آبادی، محمد (1386)، هندسه جاویدان (هندسه آسمانی) در معماری اسلامی، نشریه بین‌المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، شماره 5، 73-67.
-  کاشانی، غیاث‌الدین جمشید (1393)، رساله طاق و ازج، سروش، تهران.
-  موسوی، سید نساء. رجبی، مصطفی (1391)، کاربرد الگوی پروبیت رتبه‌ای در تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت گردشگران روستای ابیانه، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، شماره 4، 52- 25
-  نجیب اوغلو، گل رو (1394)، هندسه و تزئین در معماری اسلامی (طومار توپقای)، روزنه، تهران.
-  نصر، سید حسین (1393)، نیاز به علم مقدس، ترجمه: حسین میانداری، طه، قم.
-  نظری، سهیل. مظاهریان، حامد. معماریان، غلامحسین. کاظم پور، حمیدرضا (1396)، گونه‌شناسی و تحلیل هندسی و سازه‌ای یزدی بندی در معماری ایران، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 1، 64-53.
-  هاشمی‌زرج‌آباد، حسن. ضیایی‌نیا، محمدحسن. قربانی، حمیدرضا. (1394)، بازخوانی تحلیل اصول هندسی و تناسب طلایی در مدرسه شوکتیه. پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران 9، 222-207.
-  هژبری نوبری، علیرضا. مهاجر وطن، سمیه. افهمی، رضا (1394)، تحلیل ساختار پلان معماری کاخ‌های دوره هخامنشی و تأثیر آن بر معماری دوران اشکانی و ساسانی، دو فصلنامه جامعه‌شناسی تاریخی، شماره 1، 303-277.
-  Abbas, S. (2017). Golden ratio. Resonance, 22(1), 51-60.
-  Akhtaruzzaman, M., & Shafie, A. A. (2011). Geometrical Substantiation of Phi, the Golden Ratio and the Baroque of Nature, Architecture, Design and Engineering. International Journal of Arts, 1(1), 1-22.
-  Albert, F., Gómis, J., Blasco, J., Valiente, J., & Aleixos, N. (2015). A new method to analyse mosaics based on Symmetry Group theory applied to Islamic Geometric Patterns. Computer Vision and Image Understanding, 130, 54-70.
-  Bicknell, M., & Hoggatt Jr, V. E. (1969). Golden triangles, rectangles, and cuboids. The Fibonacci Quarterly, 7(1), 73-91.
-  Boostani, A., Fratini, F., Misseri, G., Rovero, L., & Tonietti, U. (2018). A masterpiece of early Islamic architecture: The Noh-Gonbad Mosque in Balkh, Afghanistan. Journal of Cultural Heritage, 32, 248-256.
-  Cromwell, P. R. (2012). Analysis of a multilayered geometric pattern from the Friday Mosque in Yazd. Journal of Mathematics and the Arts, 6(4), 159-168.
-  Dabbour, L. M. (2012). Geometric proportions: The underlying structure of design process for Islamic geometric patterns. Frontiers of Architectural Research, 1(4), 380-391.
-  Danesh Pajouh, H., Taghi bakhsh, M., & Baba mohammadi, S. (2013). Cultural Heritage Landscape conservation in the context of Sustainable Spatial Settings Case Study: Region of Abyanehvillage, Kashan, Iran. International Research Journal of Applied and Basic Sciences, 7(12), 891-901.
-  Dunlap, R. A. (2008). The golden ratio and Fibonacci numbers. New Jersey: World Scientific.
-  Embi, M. R., & Abdullahi, Y. (2013). Evolution of Islamic Geometrical Patterns. Frontiers of Architectural Research, 2(2), 243-251.
-  Falbo, C. (2005). The Golden Ratio: A Contrary Viewpoint. The College Mathematics Journal, 36(2), 123.
-  Ferwati, M Alaa Mandour, M. S., & Mandour, M. A. (2008). Proportions and Human Scale in Damascene Courtyard Houses. International Journal of Architectural Research, 2(1), 247-263.
-  Fletcher, R. (2006). The Golden Section. Nexus Network Journal, 8(1), 67-89.
-  Friedenberg, J. (2012). Aesthetic Judgment of Triangular Shape: Compactness and Not the Golden Ratio Determines Perceived Attractiveness. I-Perception, 3(3), 163-175.
-  Gangwar, G. (2017). Principles and Applications of Geometric Proportions in Architectural Design. Journal of Civil Engineering and Environmental Technology, 4(3), 171-176.
-  Gutruf, G., & Stache, H. (2010). The Hidden Geometry in Vermeer’s ‘The Art of Painting. Journal for Geometry and Graphics, 14(2), 187-202.
-  Hejazi, M. (2005). Geometry in nature and Persian architecture. Building and Environment, 40(10), 1413-1427.
-  Hinz, A. (1992). Pascal's Triangle and the Tower of Hanoi. The American Mathematical Monthly, 99(6), 538-544.
-  Iosa, M., Morone, G., & Paolucci, S. (2018). Phi in physiology, psychology and biomechanics: The golden ratio between myth and science. Biosystems, 165, 31-39.
-  Kallós, G. (2006). A generalization of Pascal’s triangle using powers of base numbers. Annales Mathématiques Blaise Pascal, 13(1), 1-15.
-  Kaplan, S, C., & Salesin, H. D. (2004). Islamic Star Patterns in Absolute Geometry. ACM Transactions on Graphics, 23(2), 97-119.
-  Khamjane, A., & Benslimane, R. (2018). A computerized method for generating Islamic star patterns. Computer-Aided Design, 97, 15-26.
-  Livio, M. (2008). The golden ratio: The story of phi, the world's most astonishing number. New York: Broadway Books.
-  Lu, P. J., & Steinhardt, P. J. (2007). Decagonal and Quasi-Crystalline Tilings in Medieval Islamic Architecture. Science, 315(5815), 1106-1110.
-  Madden, C. (2005). Fib and Phi in music: The golden proportion in musical form. Salt Lake City: High Art Press.
-  Mahdipour, M., & Saradj, F. M. (2012). The Application of Golden Proportion in the Façades & Ornaments of Quadruple Vaulted Porticos of Jami Mosque in Isfahan, Iran. Journal of Civil Engineering and Urbanism, 2(3), 97-101.
-  Markowsky, G. (1992). Misconceptions about the Golden Ratio. The College Mathematics Journal, 23(1), 2.
-  Nabavi, F., & Ahmad, Y. (2016). Is There Any Geometrical Golden Ratio In Traditional Iranian Courtyard Houses? International Journal of Architectural Research: ArchNet-IJAR, 10(1), 143.
-  Posamentier, A. S., & Lehmann, I. (2012). The glorious golden ratio. Amherst, N.Y: Prometheus Books.
-  Putz, J. F. (1995). The Golden Section and the Piano Sonatas of Mozart. Mathematics Magazine, 68(4), 275.
-  Rubin, M. (1979). Architecture and geometry. Topologie Structurale, 1(22), 13-25.
-  Sarhangi, R. (2012). Interlocking Star Polygons in Persian Architecture: The Special Case of the Decagram in Mosaic Designs. Nexus Network Journal, 14(2), 345-372.
-  Senhaji, M., & Benslimane, R. (2018). Automatic 3D muqarnas architectural patterns reconstruction using plane representation. Journal of Cultural Heritage, ARTICLE IN PRESS.
-  Sharp, J. (2002). Spirals and the Golden Section. Nexus Network Journal, 4(1), 59-82.
-  Soflaei, F., Shokouhian, M., & Soflaei, A. (2017). Traditional courtyard houses as a model for sustainable design: A case study on BWhs mesoclimate of Iran. Frontiers of Architectural Research, 6(3), 329-345.
معماری اقلیم گرم و خشک
دوره 7، شماره 9
تیر 1398
صفحه 45-68

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار