Investigating the Role of Officials in the Safavid Era in the Development of the City of Qom

Document Type : Research Article

Authors

1 Faculty member of ShahabDanesh University, Qom, Iran

2 PhD student in Architecture, Faculty of Art and Architecture, West Tehran Azad University, Tehran, Iran

3 Master of Arts in Iranian Architectural Studies, Architecture and Urban Planning, Isfahan University of Art, Isfahan, Iran

10.22034/ahdc.2025.23278.1870

Abstract

Officials have always had a significant impact on the construction of architectural works during various periods. During the Safavid period, a new form of support for architectural works emerged. Officials during this period, from the main founder, that is the king, were engaged in supporting architecture. This strategy led to the alignment of the motivations of the king and the courtiers, and all their wealth and power were directed towards supporting architecture. A traveler's description of Qom during the Safavid period indicates that the city was prosperous and flourishing at that time. During this period, Qom served as not only a transit point along the royal road connecting the Safavid capital of Isfahan to Qazvin and Ardabil, facilitating the royal family's movements, but also as a significant center for the Shia religion. Given that the Safavid rulers were promoters of the Shia faith, Qom became a city supported by the Safavid kings and officials. Some of them, for various reasons, even had short-term or long-term stays in Qom during different time intervals. This fact highlighted the significance of Qom during the Safavid era. This article aims to address the question of “what role the officials of the Safavid period played in the development of the city of Qom and how the architecture of Qom changed during this era?” The research method employed in this study is interpretive-historical, based on information collected from primary sources and documents, followed by findings from new sources regarding the status of Qom during the Safavid period. These findings are analyzed to provide insight. The research findings indicate that officials and notable individuals, even if not residents of Qom, played a role in supporting the development of the city. Their efforts extended beyond religious sites and encompassed the construction of multiple schools, restoration of old structures, city wall repairs, flood control measures, and various other initiatives.

Keywords

References

آقاجری، سیدهاشم، اللهیاری، حسن (1394). جایگاه سادات در منصب کلانتری در دورۀ صفویه، جامعه‌شناسی تاریخی، دورۀ 7، ش 1، بهار و تابستان.
آقاجری، سیدهاشم (۱۳۸۹). مقدمه‌ای بر مناسبات دین و دولت در ایران عصر صفوی. تهران: طرح نو.
احمدی‌زادگان، نرگس (1393). قم در دورۀ صفویه- بررسی فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی، قم: زائر آستان مقدس.
اقبال آشتیانی، عباس (1338). وزارت در عهد سلاطین سلجوقی. تهران: دانشگاه تهران.
اولئاریوس، آدام (۱۳۶۳). سفرنامه آدام اولئاریوس: ایران عصر صفوی از نگاه یک آلمانی. ترجمۀ احمد بهپور. تهران: ابتکار.
بابایی و دیگران.
بابایی،سوسن؛ باباییان،کاترین و سایرین (۱۳۹۰). غلامان خاصه (نخبگان نوخاستۀ دوره صفوی). ترجمۀ حسن افشار. تهران: مرکز
باربارو، جوزافا و همکاران. (۱۳۴۹). سفرنامه های ونیزیان در ایران: شش سفرنامه. ترجمۀ منوچهر امیری. تهران: خوارزمی
حسینی قمی، صفی‌الدین محمد بن محمدهاشم (بی‌تا). خلاصه‌البلدان، به کوشش حسین مدرسی طباطبایی، قم: حکمت.
حسینی یزدی، سیدرکن‌الدین (1341). جامع‌الخیرات، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار، تهران: فرهنگ ایران زمین.
خواندمیر (1317). دستورالوزراء، تصحیح سعید نفیسی، تهران: اقبال.
دلال‌موسوی، محمد و بهرامی‌خشنودی، مرتضی (1384). حاکمان قم، قم: زائر.
دولیه دلاند، آندره (۱۳۵۵). زیبایی‌های ایران. ترجمۀ محسن صبا. تهران: انجمن دوستداران کتاب.
دیزانی، احسان (1392). «بازآفرینی شهرشاهی صفوی قزوین از متون و اسناد تاریخی»، هویت شهر.
رستم‌الحکما، محمد هاشم آصف (1382). رستم‌التواریخ، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران: دنیای کتاب.
رضاقلی، علی (1389). جامعه‌شناسی نخبه‌کشی، تهران: نشر نی.
رضایی ندوشن، محمد (1398). «بازتعریف مفهوم دروازه‌ها در مکان شهری (نمونۀ موردی: شهر قم در دورۀ صفوی و قاجار)»، رسالۀ دکتری شهرسازی، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
روستایی، محسن، احمدی رهبریان، حسین (1397). کتابچه اعداد نفوس اهالی دارالایمان قم: سرشماری جمعیت عهد ناصرالدین شاه (۱۲۸۵ق) به انضمام کتابچه‌های سیاقی- دیوانی شهر قم (قرن ۱۲-۱۳ قمری) و مقدمه‌ای در علم سیاق، قم: نور مطاف.
زنده‌دل، حسن و دیگران (1379). مجموعه راهنمای جامع ایران‌گردی استان قم. تهران: ایرانگردان.
سرخیل، فاطمه. (1388). وضعیت علمی قم در عصر صفویه. تاریخ اسلام، سال اول: شماره پنجم.
سلطانی، مهدی (۱۳۸۷). غلامانِ بانی. گلستان هنر، شمارۀ ۱۳. ۲۴-۳۱.
شاردن، ژان (۱۳۳۶). سفرنامۀ شاردن، جلد ۳، ترجمۀ محمد عباسی، تهران: امیرکبیر.
شیرازی، امیر غیاث‌الدین منصور (938 هـ.ق.)، رونوشت وقف‌نامۀ عادی قم (وقف‌نامۀ مدرسۀ غیاثیه)- بخش یک/ 1- غ، اداره اوقاف و امور خیریۀ استان قم.
صادقی علوی، محمود (۱۳۸۷). دوران طلایی حکومت قطب شاهیان در دکن. تاریخ اسلام. سال نهم. شماره ۳۳و۳۴: ۱۴۹-۱۷۴.
صاحبی، محمدجواد (1384). قم از نگاه بیگانگان، قم: زائر.
عباسی فردوئی، غلامعلی (۱۳۸۴). بست‌نشینی در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام. قم: زائر.
علامرودشتی، علی (1380). تحفه الفاطمیین فی احوال قم و القمیین، بخش پنجم، میراث شهاب، ش 25.
فیض قمی، عباس (1349). گنجینه آثار قم، قم: مهر استوار.
قزوینی، زکریا بن محمد. ۱۹۹۸. آثار البلاد و اخبار العباد. ۱ ج. بیروت - لبنان: دار صادر.
قزوینی رازی، نصیرالدین ابوالرشید عبدالجلیل بن ابی الحسین بن ابی الفضل، (1331). النقض، با مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین حسینی ارموی (محدث)، چاپخانه سپهر
قمی (مفلس)، حسین بن محمدحسن (1391). تحفه‌الفاطمیین فی ذکر احوال قم و القمیین، قم: نور مطاف.
قمی، عباس، (1374). سفینه البحار، جلد 7، قم: دارالاسوه للطباعه والنشر.
کاتف، فدت آفاناس یویچ. (1356). سفرنامۀ کاتف. ترجمۀ محمد صادق همایون‌فرد. تهران: کتابخانۀ ملی ایران.
کارری، جملی (۱۳۴۸). سفرنامۀ کارری. ترجمۀ عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ. تبریز: اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی .
کمپفر، انگلبرت (۱۳۶۳). سفرنامۀ کِمپفر. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.
گدار، آندره و همکاران (1366). آثار ایران2. مترجم ابوالحسن سرقد مقدم. مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس.
لوافی، محکامه،سپهری‌مقدم، منصور و حبیب، فرح (1396). « شکل‌گیری مجموعه میدان و دولتخانۀ اصفهان در عصر صفوی؛ نظریه تغییر تدریجی از یک مرکز محلی به یک پایتخت حکومتی»، مرمت و معماری ایران.
مانورینگ، جورج (1387). سفرنامه برادران شرلی. به کوشش علی دهباشی، تهران: نگاه.
محمدی، حسین و نقیبی، زهرا (۱۳۹۷). نقش میرمحمدمؤمن استرآبادی در گسترش فرهنگ ایرانی- شیعی در دکن. شیعه‌شناسی، سال شانزدهم، شمارۀ ۶۳: ۱۳۱-۱۶۲.
مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1335). تربت پاکان، جلد اول و دوم، قم: چاپخانه مهر.
مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1347). سنگنبشته‌های تاریخی در قم، وحید، ش 58.
مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1350الف). «مدارس قدیم قم در دوره صفویه»، وحید، ش 95.
مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1350ب). قم در قرن نهم هجری، قم: حکمت.
مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1351). «مدارس قدیم قم (مستدرکات)»، وحید، ش 101.
منشی قمی، احمدبن‌حسین‏ (1351). گلستان هنر، تصحیح احمد سهیل خوانساری، تهران: کتابخانۀ منوچهری.
منشی قمی، احمدبن‌حسین‏ (1383). خلاصه‌التواریخ، تصحیح احسان اشراقى، جلد 1، دانشگاه تهران، مؤسسۀ انتشارات و چاپ.
منشی قمی، احمدبن‌حسین؛ اشراقی‌، احسان (۱۳۸۳). خلاصه‌التواریخ. ۲ ج. تهران: دانشگاه تهران.
مینورسکی، (۱۳۳۴). سازمان اداری حکومت صفوی یا تحقیقات و حواشی و تعلیقات استاد مینورسکی بر تذکره الملوک، ترجمه: مسعود رجب نیا به کوشش: محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار.
میرحسینی، محمدحسن (1384). نکته‌یابی از وقف‌نامۀ جامع‌الخیرات، فرهنگ زمستان، ش 56.
نوبان، مهرالزمان (1383). سیمای میراث فرهنگی قم. قم: سازمان میراث فرهنگی کشور
وحید قزوینی، میرزا محمدطاهر (1383). تاریخ جهان‏آراى عباسى‏، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى‏.
Bruyn, C. d. (1718). Voyages De Corneille Le Brun Par La Moscovie, En Perse, Et Aux Indes Orientales.
Chardin, J. (1686). Journal du voiage du Chevalier Chardin en Perse et aux Indes orientales la Mer Noire et par la Colchide: Qui contient le voiage de Paris à Ispahan. Amsterdam: Jean Wolters & Ysbrand Haring.
Olearius, A. (1647). Offt begehrte Beschreibung der Newen Orientalischen Reyse, Glocken, Schleßwig,. Schleßwig: Holwein.
Journal of Architecture in Hot and Dry Climate
Volume 12, Issue 19
August 2024
Pages 251-274

Files

Share

How to cite

Statistics