ارزیابی طرح‌های پیشنهادی برای زمین تملک‌شده محله تاریخی دارالشفاء یزد بر اساس رویکرد حفاظت و بازآفرینی یکپارچه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری، دانشگاه تهران، تهران

چکیده

محله‌های تاریخی برای زنده ماندن، رفع نیاز‌های روز و ایفای نقش مناسب نسبت به کل شهر، در مواردی علاوه بر حفاظت نیاز به تغییر در خود دارند. طراحی فضای جدید از تغییرات فیزیکی است که جهت ایجاد تغییر در مواردی پیشنهاد می‌شود. این تغییر بر کلیت بافت شهری تاریخی و ارزش‌های آن تأثیراتی دارد که باید قبل از اجرای طرح، آن تأثیرات مورد ارزیابی قرار گیرند. هدف اصلی مقاله، ارزیابی طرح‌های پیشنهادی برای زمین تملک‌شده محله تاریخی دارالشفاء است که در راستای آن تدقیق معیارهای ارزیابی تغییر فیزیکی و تعیین شاخص‌های آنها نیز به‌عنوان اهداف فرعی پیگیری می‌شوند. در این راستا، ابتدا در بخش مبانی، با اتخاذ رویکرد حفاظت و بازآفرینی یکپارچه به‌عنوان جامع‌ترین رویکرد موجود، با روش استدلال منطقی و شیوه مطالعه اسناد، معیارها و زیرمعیارهای ارزیابی از ارزش‌های بافت شهری تاریخی به‌دست می‌آید و با شیوه پرسشنامه‌ای شاخص‌های زیرمعیارها تعیین می‌گردد. سپس در بخش دوم، با روش شبیه روش فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی ولی ساده‌تر و با زمان‌بری کمتر و با تکیه بر شیوه پرسشنامه‌ای ارزیابی چهار طرح پیشنهادی برای زمین تملک‌شده محله تاریخی دارالشفاء که دارای پیشینه تاریخی 700 ساله است و در محدوده ثبت ملی بافت تاریخی یزد قرار دارد، صورت می‌گیرد. در این مقاله، متخصصین و دانشگاهیان به‌عنوان یکی از ذی‌نفوذان «تغییر» مورد پرسش قرار گرفته‌اند. نتایج مقاله، تعیین سه معیار «احترام و حفظ ارزش‌های تاریخی و فرهنگی»، «حفظ و ارتقای ارزش‌های روز محله» و «استفاده از معیارهای ارزشمندی آثار محله در تغییر (طراحی جدید)» به‌عنوان معیارهای ارزیابی و تشخیص طرح مجموعه چندمنظوره اقامتی-خدماتی برای محدوده به‌عنوان طرح بهتر، می‌باشد. از ویژگی‌های این طرح که باعث ممتاز شدن آن نسبت به دیگر طرح‌ها شده است، احترام به ارزش‌های فرهنگی و روز است که در رویکرد حفاظت و بازآفرینی یکپارچه همسطح با ارزش‌های تاریخی دیده شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Proposals for Revitalization a Dilapidated Plot of Land Located in Yazd according to Integrated Conservation and Regeneration Approach

نویسنده [English]

  • Mahmoud Poursarrajian
PhD Candidate in Architecture- University College of Fine Arts-University of Tehran
چکیده [English]

Historical neighborhoods need be regenerated in order to be able to play an eminent role in the urban context. This regeneration might require designing new spaces. As this will influence the historical neighborhood in its entirety as well as its values, the possible impacts of regeneration plans should be closely checked before actual implementation. This study aims to assess such effects in four proposals suggested for revitalizing a dilapidated plot of land in the Dār al-Shafā neighborhood in Yazd through specifying the criteria and variables for prognosticating physical changes. Employing integrated conservation and regeneration as the most comprehensive approach, the parameters for assessing the historical neighborhood were explicated by using deduction and questionnaires. The participants were five professors teaching at prestigious universities with relevant publications and research interests. Then, employing a pseudo-AHP method and questionnaires, four proposals put forth for revitalizing that plot of land were assessed. At this stage, more university professors were questioned. Simultaneously, assessment of proposals is executed by 14 PhD students and 6 professors, who accepted invitation for assessment.32 students and professors are randomly invited. The results conveyed that “respecting and preserving historical and cultural values,” “preserving and improving the neighborhood’s current values,” and “employing the neighborhood’s value system in designing and bringing about the changes” are three criteria for assessing proposals. The resulted criteria for assessment with respect to three values of historical urban fabric Including “Historic value”, “Cultural value” and “Current value”; and according to the Principle of “harmony” that interpretation of it comments two principles of "respect and preserve neighborhood values" and "do not imitate" included "respect to principles and values of present and future" and "respect to change" for continuity and sustainability of historical neighborhood in the past, present and future time; are three criteria of “Respecting for and preservation of historical and cultural value”, “Preservation and upgrading the current value of the neighborhood” and “The use of criteria what value to building of neighborhood for new design”. First criterion includes four sub-criteria “Observance of authenticity”, “Observance of integrity”, “Observance of identity and character” and “Observance of Continuation of collective memory and historical memory”. Second criterion includes four “Physical improvement”, “Economic improvement”, “Promotion of social capital” and “Functional improvement”. Also, based on this criterion, the "change" should be observed values of creation process itself, for example, the quality of the idea, quality of design and the quality of its relationship with the environment and nature", on the best possible level of compliance. The main distinguishing feature of the newly proposed assessment system is the consideration of current cultural values side by side with an attempt to preserve and revitalize the historical ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical neighborhood
  • integrated approach to preservation and restoration
  • Criteria of assessment
  • Experts and academics
  • pre-assessment
  • Dār al-Shafā neighborhood in Yazd
-  ازکیا، مصطفی وغفاری، غلامرضا. (1392). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران. چاپ چهارم. تهران: نشر نی.
-  افشار، ایرج. (1374). یادگارهای یزد. جلد 2. تهران: ان‍ج‍م‍ن‌ آث‍ار و م‍ف‍اخ‍ر ف‍ره‍ن‍گ‍ی.
-  ایزدی، محمدسعید. (1388). مروری بر طرح‌ها و برنامه‌های بهسازی و نوسازی شهری در ایران. آرشیو دکتر محمدسعید ایزدی.
-  پرتوی، پروین. (1382). مکان و بی‌مکانی: رویکردی پدیدارشناسانه. هنرهای زیبا، 1، (14):40-50.
- پورسراجیان، محمود. (1388). احیای بافت تاریخی با رویکرد مشارکت مردمی. استاد راهنما: پیروز حناچی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. دانشگاه تهران.
-  تیزدل، استیون، اک، تانر و هث، تیم. (1388). احیای محله‌های شهری تاریخی. ترجمه سمانه ساریخانی. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
-  حناچی، پیروز و پورسراجیان، محمود. (1393). احیای بافت شهری تاریخی با رویکرد مشارکت. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- حناچی، پیروز و فدایی‌نژاد، سمیه. (1390). تدوین چارچوب مفهومی حفاظت و بازآفرینی یکپارچه در بافت‌های فرهنگی- تاریخی. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 3، (46): 15-26.
-  رحیم‌زاده، محمدرضا و نجفی، مهنام. (1389). جایگاه درک ارزش‌های ماهوی اثر تاریخی در روند احیاء. مجموعه مقالات نخستین همایش شناخت و معرفی مزیت‌ها و ظرفیت‌های احیاء و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی. سازمان میراث فرهنگی، صندوق احیاء و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی. تهران: 241-272.
-  زبردست، اسفندیار. (1388). روش‌های ارزیابی در شهرسازی. جزوه کلاسی. دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران.
- فدایی‌نژاد، سمیه. (1392). ارزیابی طرح ساماندهی مجموعه تاریخی میدان امیرچخماق یزد. نشریه اینترنتی نوسازی. (17): شماره مقاله 1704.http://nosazionline.ir (دسترسی در 12/09/1394).
-  فکوهی، ناصر. (1395). انسان‌شناسی شهری. چاپ دهم. تهران: نشر نی.
-  فیلدن، برنارد. ام. و یوکیلهتو، یوکا. (1393). راهنمای مدیریت برای محوطه‌های میراث جهانی. ترجمه پیروز حناچی. چاپ سوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  گروت، لیندا و وانگ، دیوید. (1388). روش‌های تحقیق در معماری. ترجمه علیرضا عینی‌فر. چاپ سوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  مسعود، محمد و بیگ‌زاده شهرکی، حمیدرضا. (1389). مبانی ارزش‌گذاری بافت‌های تاریخی و بافت فرسوده. http://simgel.com (دسترسی در 20/09/1394).
-  میرجانی، حمید. (1389). استدلال منطقی به مثابه روش پژوهش. نشریه صفه، 20، (50): 35-50.
- نقصان‌محمدی، محمدرضا؛ مندگاری، محمدکاظم و اولیاء، طوبی (1387). مروری بر طرح‌های تجمیع در بافت قدیم شهر یزد. همایش تجدید حیات در بافت‌های باارزش. باغ دولت‌آباد یزد.
- یوکیلهتو، یوکا. (1394). تاریخ حفاظت معماری. ترجمه محمد‌حسن طالبیان و خشایار بهاری. چاپ دوم. تهران: انتشارات روزنه.
- Ashworth, G.J. (1991). Heritage planning, Conservation as the management of urban change. Geo press.
- Doratli, N. (2005). Revitalizing historic urban quarters: a model for determining the most relevant strategic approach. European Planning Studies, 13, (5), 749-772.
- Doratli, N., Hoskara, S.O. & Fasli, M. (2004). An analytical methodology for revitalization strategies in historic urban quarters: a case study of the walled city of Nicosia, North Cyprus. Cities, 21, (4), 329-348.
- Feilden, B. & Jokilehto, J. (1993). Management Guidelines for world Cultural Heritage Sites. Rome: ICCROM.
- Getty Conservation Institute. (2000).Values and heritage conservation. Los Angeles: Getty Institute.
- Larkham, P.J. (1999). Preservation, Conservation and Heritage: Developing Concepts and Applications. InJ.B.Cullingworth (Ed.), British planning: 50 years of urban and regional policy. Athlone Press.
- Lynch, K. (1972). What Time is This Place? Cambridge: MIT Press.
- Pendlebury, J. (2009). Conservation in the age of consensus. USA & Canada: Rutledge.
- Rogers, R. (1988). Belief in the future is rooted in the memory of the past. Royal Society of Arts Journal, 136, (5388), 873-884.