بررسی مفهوم ارزش فضایی در خانه‌های سنتی ایران بر اساس دو عامل شیوه زندگی و تفاوت فضا (نمونه‌موردی: خانه افشاریان شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

2 استادیار معماری، عضو هیئت علمی دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

3 دانشجوی دکتری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

چکیده

ارزش فضایی، بیان ارتباط میان الگوهای فضایی و عملکرد آنها است که منجر به انعکاس ابعاد فرهنگی- اجتماعی جامعه در کالبد معماری می‌گردد. با این توصیف می‌توان چنین برداشت نمود که ارزش فضایی، ارتباط مستقیمی با ویژگی‌های فضایی از یک‌سو و نحوه استفاده ساکنین از آن از سوی دیگر دارد که این امر منجر به هدایت نظام‌های فعالیتی و الگوهای رفتاری ساکنان مختلف در آن می-گردد. از این ‌رو، بررسی الگوهای رفتاری افراد استفاده‌کننده از فضاهای ساخته‌شده می‌تواند زمینه‌ساز خلق فضاهای مطلوبی شود که بیشترین بازدهی را برای استفاده‌کنندگان از آن فضا به همراه دارد. بر این‌اساس، این پژوهش درصدد آن است تا به بررسی مفهوم ارزش فضایی در خانه‌های سنتی ایران که به‌واسطه تنوع فعالیتی در فضاهای متعدد آن، حائز ارزش‌های متنوع و متفاوتی هستند، بپردازد؛ از این‌رو، راهبرد پژوهش، ترکیبی از نوع پیمایشی است؛ نخست در شهر شیراز به‌عنوان نمونه‌موردی به بررسی عامل شیوه زندگی با استفاده از منابع و اسناد تاریخی و کتابخانه‌ای، مشاهده و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با اساتید و متخصصین پرداخته شد؛ سپس عامل تفاوت فضا با استفاده از روش نحو فضا توسط نرم‌افزارهای ای‌گراف و دپث‌مپ مورد بررسی قرار گرفت؛ آنگاه می‌توان بر اساس منطق فازی در رویکرد ترکیبی محتوایی- نحوی و با استفاده از نرم‌افزار متلب به تحلیل مفهوم ارزش فضایی برای تمامی فضاها پرداخته و فضاهای هم‌ارزش را مشخص نمود. نتایج نشان می‌دهند که منطق فرهنگی- اجتماعی حاکم بر فضاها و تاثیرات عمیق منتج از آن بر ساختار فضا و روابط بین فضاهای موجود در هر پیکره‌بندی فضایی منجر به شکل‌گیری نظام‌های فعالیتی و الگوهای رفتاری ساکنان مختلف بنا می‌گردند و به‌واسطه تنوع فعالیتی در فضاهای متعدد خانه، حائز ارزش‌های فضایی متنوع و متفاوتی می‌گردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Concept of spatial Value in Traditional Iranian Houses based on two Factors: Lifestyle and Space Differences (Case Study: Afsharian House of Shiraz City)

نویسندگان [English]

  • Maliheh Taghipour 1
  • ali akbar heidari 2
  • Fatemeh kakaee 3
1 (PhD in Architecture, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran).
2 Assistant Professor of Architecture, Faculty Member, Faculty of Engineering, Yasouj University, Yasouj, Iran
3 PhD Student, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Spatial value is the expression of the relationship between spatial patterns and their function, which leads to the reflection of social-cultural dimensions of society in the body of architecture. With this description, it can be understood that spatial value is directly related to spatial features on the one hand and how residents use it on the other hand, which leads to the guidance of activity systems and behavioral patterns of different residents in it turns. Therefore, examining the behavioral patterns of people who use the constructed spaces can pave the way for the creation of desirable spaces that have the highest efficiency for users of that space. Although these studies introduced the concept of "value of space" as a theoretical concept in the field of architecture, but less attention to the objective aspects and how it is expressed in an architectural model. Accordingly, in this study, understanding the concept of spatial value in the architecture of the house (with a traditional pattern) and how it can be manifested in its various spaces, is the subject of the present study. Since preferences and behaviors, as tastes or tastes, become the nature of the individual and are formed on the basis of habitual similarities, culture and the different ways of life that result from it; Accordingly, in the content analysis approach, as a logical argument, the lifestyle factor is examined using historical and library sources and documents, observations and semi-structured interviews with professors and experts to the performance of spaces to become clear. The factor of space difference is in fact the mere architectural information that leads to the extraction of spatial patterns and by analyzing the structure of space and understanding the relationships between spaces in each spatial configuration can achieve social-cultural relations of its inhabitants. First, by drawing a justification graph in accordance with the plans of the house using E-Graft software and then with the theory of space syntax, the spatial organization of the house is analyzed from the perspective of three systems of movement, zoning and function; Accordingly, using Depth Map software, first by examining the accessibility component, the loco motor system in space is analyzed and by specifying the type of space in terms of mobility (communication, connection and inertia and activity) Analyzes the concept of flexibility of spaces in the house; Then, by examining the depth component, the spatial zoning system is analyzed and by conceptualizing the spaces (private, semi-private, semi-public and public), the concept of permeability of spaces in the house is analyzed; In the following, by examining the interconnected component, the functional system of the space is analyzed and by defining the service-serving and service-receiving spaces and considering the depth component, the concept of separation and integration of spaces in the house is analyzed. Then, based on fuzzy logic, which is a kind of multi-valued logic and a bridge between quantitative (space difference) and qualitative (lifestyle) methods, and using MATLAB software, in a combined content-syntactic approach to the analysis of the concept of value A space with a process from part to whole for all spaces and identified spaces of value. The results show that the social-cultural logic governing the spaces and the resulting profound effects on the structure and relationships between the spaces in each spatial configuration lead to the formation of activity systems and behavioral patterns of different residents and they due to the variety of activities in different spaces of the house, they have diverse and different spatial values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Spatial Value"
  • " Lifestyle"
  • "Space Difference"
  • "Traditional Houses of Iran"
  • "Shiraz"
- آقالطیفی، آزاده و حجت، عیسی. (1397). بررسی تاثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. 23 (4). صص 54-41.
- پیوسته­گر، یعقوب؛ حیدری، علی­اکبر و کیایی، مریم. (1396). بررسی عامل تفاوت فضا و ارزش فضایی در خانه­های سنتی ایران با استفاده از روش چیدمان فضا. مطالعات محیطی هفت­حصار. 6 (20). صص 14-5.
- چگنی، فرهاد؛ دیده­بان، محمد و حصاری، پدرام. (1400). شناخت پیکره­بندی فضایی در خانه­های سنتی و معاصر با استفاده از تکنیک نحو فضا؛ مطالعه­موردی: محله صوفیان بروجرد. دوفصلنامه اندیشه معماری. 5 (9). صص 183-166.
- حائری­مازندرانی، محمدرضا. (1395). خانه، فرهنگ، طبیعت در معماری ایران؛ بررسی معماری خانه­های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرآیند و معیارهای طراحی خانه. ناشر: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری. تهران. صص 219-1.
- حیدری، علی­اکبر؛ قاسمیان­اصل، عیسی و کیایی، مریم. (1396). تحلیل ساختار فضایی خانه­های سنتی ایران با استفاده از روش نحو فضا (مطالعه­موردی: مقایسه خانه­های یزد، کاشان و اصفهان). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. 7 (28). صص 33-21.
- حیدری، علی­اکبر و محمدحسینی، پریسا. (1398). تحلیل ارتباط میان مولفه­های فرهنگ و ابعاد محیط مصنوع؛ نمونه­موردی: خانه­ای تاریخی در تبریز. دوفصلنامه اندیشه معماری. نشریه علمی. 3 (6). صص 95-76.
- دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغت­نامه. ناشر: دانشگاه تهران. تهران. صص 23912-1.
- زارعی، سعیده و یگانه، منصور. (1398). تحلیل ارتباط همگنی و توزیع­پذیری با پایداری روابط اجتماعی در فضاهای خانه­های سنتی (مطالعه­موردی: کاشان). نشریه معماری و شهرسازی پایدار. 7 (1). صص 111-99.
- سازمان میراث­فرهنگی. صنایع­دستی و گردشگری شهر شیراز.
- طباطبایی­ملاذی، فاطمه و صابرنژاد، ژاله. (1395). رویکرد تحلیلی نحو (چیدمان) فضا در ادراک پیکره­بندی فضایی مسکن بومی قشم (نمونه­موردی: روستای لافت). مسکن و محیط روستا. 35 (154). صص 88-75.
- فاریابی، فهیم و یزدانفر، سیدعباس. (1399). تاثیر شیوه زندگی بر سازمان فضایی خانه؛ مطالعه­موردی: شهرستان کرمان. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک. 8 (12). صص 221-197.
- لنگ، جان. (1381). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علیرضا عینی‌فر. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. بهار. چاپ اول.
- محمدحسینی، پریسا؛ جوان­فروزنده، علی؛ جهانی­دولت­آبادی، اسماعیل و حیدری، علی­اکبر. (1398). تحلیل نقش روش زندگی طبقات اجتماعی در الگوی مسکن؛ نمونه موردی: خانه­های اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی در اردبیل. باغ نظر. 16 (76). صص 44-31.
- مرتاض­هجری، محمد؛ یزدانفر، سیدعباس و حسینی، سیدباقر. (1400). بررسی روابط متقابل سبک زندگی و سازمان فضایی خانه؛ مطالعه­موردی: خانه­های مسکونی شهرستان رشت. دوفصلنامه مطالعات معماری ایران. 10 (19). صص 213-193.
- یزدانفر، سیدعباس؛ ضرابی­الحسینی، مهسا؛ ناصردوست، زهره و حسینی، سیدباقر. (1395). در آمدی بر الگوی مسکن ارومیه با توجه به شیوه زندگی در گذر زمان. ناشر: موسسه انتشارات دانشگاه تهران. تهران. صص 170-1.
- یزدانفر، سیدعباس؛ ضرابی­الحسینی، مهسا؛ ناصردوست، زهره و حسینی، سیدباقر. (1395). در آمدی بر الگوی مسکن مراغه با توجه به شیوه زندگی در گذر زمان. ناشر: موسسه انتشارات دانشگاه تهران. تهران. صص 198-1.
- Bellal, T. (2007). Spatial Interface between in Habitants and Visitors in M'zab Houses. In: Proceedings of the 6th International Space Syntax Symposium. Istanbul. Turkey. 61.
- Bourdieu, Pierre. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste (R. Nice Trans). London: Routledge.
- Bourdieu, Pierre. (1986). The forms of Capital. In Richardson. J.. Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. Westport. CT: Greenwood: 241–58.
- Brown, F.E. (1986). Continuity and Change in Urban House. Developments in the Domestic Space Organization in Seventeenth- Century London. Comparative Studies in Society and History. Vol. 28. 558-590.
- Hillier, B., & Hanson, J., & Graham, H. (1986). Ideas are in Things: An Application of the Space Syntax Method to Discovering House Genotypes Environment and Planning B: Planning and Design. 14. 363-385.
- Hillier, B., & Hanson, J. ­(1984). The Social Logic of Space. Cambridge University Press. London.
- Jeong, S. & Un Ban, Y. (2011). Computational Algorithms to Evaluate Design Solutions Using Space Syntax. in Computer-Aided Design. No. 43. 664-676.
- Lamont, Michele; Lareau, Annette. (1988). Cultural Capital: Allusions. Gaps and Glissandos in Recent Theoretical Developments. Journal of Sociological Theory. 6(2). 153-168.
- Manum, B. (2009). A-graph Complementary Software for Axial-Line Analysis. Proceeding of the 7th International Space Syntax Symposium, Stockholm. Sweden. 070.          
- Merriam-Webster. (2013). Webster Online Dic. Retrieved from www.merriam-webster.com. 10-3.
- Rapoport, Amos. (1969). House form and Culture. Englewood Cliffs. CA: Prentice- Hall. 1-150.
- Silver, w. (2000). Fuzzy Indices of Environmental Conditions. Ecological Modelling. 130 (1-3). 111-119.
- Turner, A. & Pinelo, J. (2010). Introduction to UCL Depthmap. Version 10.08.00r.UCL.