دانشگاه یزد
معماری اقلیم گرم و خشک
2645-3711
2645-372X
7
9
2019
06
22
بازنمایی سازه های آبی تاریخی در میدان وقت و ساعت یزد
1
17
FA
علی
شهابی نژاد
استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد، یزد، ایران
ali.shahabinejad@yazd.ac.ir
میدان وقت و ساعت از میدانهای شناخته شده شهر میراث جهانی یزد محسوب میشود. هر چند برجستهترین و شناختهشدهترین وجه این میدان، موضوع ساعت و رصدخانه قدیم آن در قرن هشتم است، اما ارزشهای تاریخی و معماری این میدان تنها به این موضوع محدود نمیشود. یکی از نکات جالب توجه در پیشینه تاریخی و ارزشهای کالبدی این میدان، پیوند بسیار قوی میدان و عناصر معماری پیرامون آن با سازهها و تأسیسات آبیست که موضوع اصلی مقاله حاضر است. انگیزه شروع این پژوهش اطلاعات تاریخی است که نگارنده در حین مطالعات یک پروژه اجرایی در این میدان با آن مواجه شد. بدین نحو که در فرآیند مطالعات شناخت و بررسی پیشینه تاریخی میدان، از طریق منابع شفاهی و مصاحبه با ساکنین قدیم محدوده میدان و محله وقت و ساعت، اطلاعات ارزشمندی از حضور عناصر و سازههای آبی در ساختار قدیم میدان بدست آمد که متأسفانه در منظر کنونی میدان به چشم نمیآیند. این امر انگیزهای شد تا با تکمیل دادههای اطلاعاتی از طریق مراجعه به منابع مکتوب و نیز اسناد تصویری و نیز بررسیهای میدانی به صحتسنجی منابع شفاهی اقدام شود و نتایج پژوهش به صورت مقاله در اختیار عموم قرار گیرد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی در جهت شناخت ابعاد ناشناخته میدان وقت و ساعت در ارتباط با موضوع آب و تأسیسات تاریخی مرتبط با آن است. نتایج بررسی نشان میدهد قرارگیری این میدان در مرکزیت بافت تاریخی شهر یزد و در محل تقاطع چندین قنات تاریخی موجب شده که عنصر آب به طرق گوناگون در بخشهای مختلف میدان نمود پیدا کند و این مطلب از وجوه برجسته این میدان تاریخی محسوب میشود. از این میدان دسترسی به سه قنات مهم شهر یزد یعنی قنات زارچ، قنات الهآباد و قنات وقفآباد وجود داشته است و آثار آن به صورت آبانبار و پایاب در بخشهای مختلف میدان وجود دارد. با این وجود در وضع فعلی، هیچ کدام از این تأسیسات نمودی در سیمای عمومی و تاریخی میدان ندارند و همگی دفن یا پنهان شدهاند. این در حالی است که این سازههای آبی شواهد مهمی از پیشینه تاریخی، اجتماعی و فرهنگی میدان محسوب میشوند. موضوعی که در طرحهای بازآفرینی میدان باید مورد توجه جدی قرار گیرد و در راستای تقویت منظر فرهنگی میدان و آشکارسازی و بهرهمندی بهینه از آنها اقدام گردد.
میدان وقت و ساعت یزد,سازه های آبی,قنات,پایاب,آب انبار
https://smb.yazd.ac.ir/article_1652.html
https://smb.yazd.ac.ir/article_1652_01f0429ccc8d61c3d608e66d10e2bb67.pdf
دانشگاه یزد
معماری اقلیم گرم و خشک
2645-3711
2645-372X
7
9
2019
06
22
عناصر و ویژگیهای محیطی پیرامون باغهای مظهرخانهای، براساس مطالعۀ نمونههایی از باغهای حکومتی و رسمی
19
44
FA
حمیدرضا
جیحانی
استادیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
hjayhani@yahoo.com
نغمه
اسدی
کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
n.asadich@gmail.com
باوجود مطالعات متعدد، تأثیر باغ و عوامل شکلدهندۀ آن بر محیط پیرامون، ممکن است بهخوبی مطالعه نشده باشد. این عدم شناخت در کنار عوامل دیگر، همواره باعث شده است تا قلمرو باغها نادیده گرفته شود و در اثر توسعههای شهری در نواحی حومهای و همچنین توسعۀ زیرساختها آسیب ببیند و فهم ما را از الگوهای بومیِ زیست فروکاهد و حفاظت از نمونههای باقیمانده را نیز دشوار کند. نمونههای پرشماری از باغهای حومهای مرتبط با یک قنات، در مناطق کویری ایران و معمولاً در نواحی نزدیکتر به کوهپایهها قابل شناساییاند. این نوع از باغهای مرتبط با قنات و مظهرخانۀ آن تأثیر قابل توجهی بر محیط پیرامون خود داشتهاند. به نظر میرسد رابطۀ این باغها با قنات و مظهرخانۀ آن و همچنین ارتباط این ترکیب با محیط پیرامون به پیدایش عناصر مشخصی در اطراف آنها منجر شده است که در نسبت با یکدیگر، بر گِرد باغ اصلی قرار دارند. بنابراین پرسشهای اصلی پژوهش این است که اجزاء و عناصر مورد نظر چه هستند و چگونه و با چه ساختاری با هم ترکیب شدهاند. هدف این مقاله شناخت این عناصر و ویژگیهایی است که حاصل ترکیب عناصر یادشده در ساختاری مشخصاند. روش تحقیق، تفسیری تاریخی است و از راه بررسی میدانی و کتابخانهایِ نمونههایی از باغهای مرتبط با مظهرخانه میسر شده که کمتر در معرض تغییر و توسعه قرار گرفته باشند و درعینحال منابع نوشتاری و تصویری نیز اطلاعات کافی از محیط آنها در اختیار قرار میدهند. علاوه براین، باغهایی در انجام تحقیق مدنظر بودهاند که همچون باغهای حکومتی عناصر و ترکیبهای یادشده بهطور مفصلتری پیرامون آنها بهکار گرفته شدهاند. جستوجو در محیط پیرامونی این باغها و تفسیر دادههایی که متون و تصاویر در اختیار میگذارند، نشان میدهد علاوه بر آن عناصر مشترک و مشابه شامل باغ اصلی، جلوخان، خیابان، بناهای مرتبط با آب و مجموعهای از باغها و خانهباغها که پیرامون این نوع از باغها وجود دارد، ساختار شکلدهندة مشترکی نیز پیرامون آنها قابل بازیابی است. این ساختارِ متکی بر آب قنات، زیست و زراعت پیرامون باغ را میسر کرده و آن را با نواحی دیگر پیوند داده است.
باغ تاریخی,قنات,مظهرخانه,ساختار محیطی
https://smb.yazd.ac.ir/article_1653.html
https://smb.yazd.ac.ir/article_1653_db996b227b008d42ac40e537dbeaba24.pdf
دانشگاه یزد
معماری اقلیم گرم و خشک
2645-3711
2645-372X
7
9
2019
06
22
الگوهای هندسی و تناسبات طلایی، زبان مشترک معماری و هنر در روستای تاریخی ابیانه
45
68
FA
لیدا
بلیلان
دانشیار دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
lidabalilan@hotmail.com
سعید
حسن پور لمر
دانشجوی دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
saeidhasanpourloumer202020@gmail.com
تاریخ معماری ایران مملو از آثار باشکوهی است که هنرمندان و مهندسان توانمند این سرزمین با بهرهمندی از هندسه و اصول آن را خلق نمودهاند. بهعبارتدیگر مهندسان ایرانی همواره از هندسه بهعنوان زبانی واحد و مشترک در جهت پاسخگویی شایسته به نیازهای عملکردی، سازهای و زیبایی در معماری و محصولات هنری بهره جستهاند.<br />در این میان روستای تاریخی ابیانه با اینکه یکی از زیباترین روستاهای تاریخی ایران است که در قرون متمادی توانسته اصالت طرحها و تناسبات هندسی موجود در آثار معماری و هنری خویش را حفظ نماید، لیکن پژوهشهای درخور توجهی در رابطه با چگونگی شکلگیری ساختارهای هندسی یکسان در آن صورت نگرفته است. از آنجایی که بنا بر ادعای نگارندگان هندسه زبان مشترکِ تمامی طرحهای هنری این روستای تاریخی است، مقاله حاضر بر آن است تا با شناسایی الگوهای هندسی موجود در تمامی طرحهای هنری روستای تاریخی ابیانه به راز چگونگی شکلگیری طرحهای هندسی یکسان در سطوح وسیعی از این هنرها پی ببرد. جهت نیل به هدف و پاسخگویی به سؤالات تحقیق از روشهای تلفیقی همچون بهرهمندی از نرمافزارهای تحلیلی و هندسی، Phi Matrix 1.618 Pro، Golden Ratio 2016 و ترسیم و تحلیلهای دستی که قادرند تا الگوهای هندسی و تناسبات طلایی موجود در معماری، صنایعدستی و سایر هنرهای موجود در روستای تاریخی ابیانه را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهند، بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تناسبات طلایی همچون، مستطیل طلایی، مارپیچ طلایی، پنجضلعی طلایی، سلسله اعداد فیبوناچی، مثلث خیام-پاسکال در ساختار پلکانی و پیمون یکچارکی در تمامی نمونههای برداشتشده هنری و معماری این روستا تکرار شده و درواقع همان زبان مشترک معماری و سایر هنرهای روستای معماری ابیانهاند.
روستای تاریخی ابیانه,هندسه,تناسبات طلایی,فیبوناچی,پیمون
https://smb.yazd.ac.ir/article_1654.html
https://smb.yazd.ac.ir/article_1654_10b476037aeba0f6b61dab270f799522.pdf
دانشگاه یزد
معماری اقلیم گرم و خشک
2645-3711
2645-372X
7
9
2019
06
22
معاصرسازی پوستههای سنتی (شباک) معماری ایرانی، جهتِ بهینهسازی دریافت نور و انرژی؛ نمونه مطالعاتی: بناهای اداری تهران
69
82
FA
محمدجواد
مهدوی نژاد
0000-0002-6454-6518
دانشیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
mahdavinejad@modares.ac.ir
آنوشا
کیا
دانشجوی دکتری تخصصی معماری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
kia.anoosha@gmail.com
معماری سنتی ایرانی نمونهای از معماری سرآمد و توجه همه جانبه به مسائل فنی و اقلیمی، در کنار سایر مفاهیم بومی و فرهنگی است. به عنوان نمونه عنصر "شباک" نه تنها حافظ محرمیت و پوششدهنده نمای ساختمان بوده، بلکه تأثیر بسزایی در تأمین نور فضای داخلی و بهرهوری و مصرف هوشمندانه انرژی داشته و ایدهای برای دستیابی به معماری سرآمد است. هدف اصلی این پژوهش، تجزیه و تحلیل کارکردهای اقلیمی عنصر شباک، و بهینهسازی فرم و شکل آن، بر اساس مشخصات معماری اقلیم گرم و خشک ایران است. در این راستا، پژوهش حاضر، باهدف ارتقا کیفیت و عملکرد شباک، با تغییر ابعاد و نحوه پراکنش روزنهها روی پوسته شباک، به بررسی بهینهترین حالت ممکن برای دریافت نور روز و کاهش مصرف انرژی پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و علاوه بر مطالعات میدانی، بررسی دادهها با نرمافزار راینو و پلاگینهای گرسهاپر، لیدیباگ و هانیبیو درنهایت کدنویسی و بهینهسازی با الگوریتم ژنتیک انجامشده و شرایط تابش خورشیدی در تهران و برای ساختمانی با کاربری اداری، طراحی و مورد تحلیل قرارگرفته است. نتایج نشان میدهد که فرم هندسی روزنه در دریافت نور مؤثر بوده و بیشترین میزان دریافت مربوط به فرم هندسی ترکیبی است؛ از طرفی در تمامی نمونهها، تغییر در پراکنش روزنهها بر مبنای طرح بهینه، موجب افزایش کمیت و کیفیت روشنایی و کاهش مصرف انرژی بهصورت سالیانه است. این اطلاعات میتواند، در جهت بهرهبرداری بهینه از این سنت، متناسب با معماری امروز راهگشا باشد.
بناهای اداری,بهینهسازی نور روز,کاهش مصرف انرژی ساختمان,معماری سرآمد
https://smb.yazd.ac.ir/article_1655.html
https://smb.yazd.ac.ir/article_1655_5b0052fa086642a50f82235633e5de01.pdf
دانشگاه یزد
معماری اقلیم گرم و خشک
2645-3711
2645-372X
7
9
2019
06
22
بازشناسی ویژگی های کالبدی و عناصر طبیعی حیاط های مرکزی در خانههای تاریخی شهر اصفهان
83
100
FA
نازنین
نیازی مطلق جونقانی
کارشناس ارشد معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
arch.nazaninniazi@gmail.com
حسن
اکبری
استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
h.akbari.arc@gmail.com
حیاط مرکزی به عنوان یکی از الگوهای بومی، کهن و هویتبخش معماری، در ترکیب و سازماندهی کالبدی- فضایی اغلب خانههای سنتی اقلیم گرم و خشک شهرهای ایران از جمله شهر اصفهان دیده میشود. هدف این پژوهش، شناسایی ویژگیهای کالبدی حیاطهای مرکزی از نظر راستای قرارگیری، نسبت ابعادی جدارههای رو به حیاط، تناسبات و درصد بازشوها، نسبت فضای باز و بسته و نسبت عناصر طبیعی (آب و پوشش گیاهی) در خانههای تاریخی شهر اصفهان میباشد. روش این تحقیق مورد پژوهی و توصیفی- تحلیلی است. تحلیل دادهها بر طبق روش کیفی و از طریق مقایسه و تفسیر انجام شده است. روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانهای، اسنادی و مشاهدات و اندازهگیریهای میدانی صورت گرفته است. در این تحقیق 35 مورد از خانههای تاریخی دارای حیاط مرکزی بهصورت غیرتصادفی در دسترس و هدفمند انتخاب و مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این تحقیق بیانگر این است که زاویه قرارگیری 65 درصد از حیاطهای مرکزی مورد مطالعه بین 20-0 درجه جنوبشرقی و غربی میباشد. بیشترین نسبت ابعادی (L/W) حیاطهای مرکزی نسبت 4/1:1-2/1:1 میباشد. نسبت فضای باز به کل فضای خانههای تاریخی، 50-20 درصد میباشد. نسبت سطح آب به فضای حیاط مرکزی در 70 درصد از خانههای مورد مطالعه بین 10-2 درصد بوده و نسبت پوشش گیاهی به فضای حیاط در 73 درصد از خانههای مورد مطالعه بین 30-10 درصد میباشد. یافتههای این پژوهش میتواند در طراحی بناهای معاصر با الگوی حیاط مرکزی و همچنین بررسی و شناخت ویژگیهای اقلیمی حیاطهای مرکزی در شهر اصفهان کاربرد داشته باشد.
حیاط مرکزی,ویژگیهای کالبدی و عناصر طبیعی,خانه های تاریخی اصفهان
https://smb.yazd.ac.ir/article_1656.html
https://smb.yazd.ac.ir/article_1656_7a466fb3d908d4a0c2868a17d0a6b403.pdf
دانشگاه یزد
معماری اقلیم گرم و خشک
2645-3711
2645-372X
7
9
2019
06
22
ارزیابی وجود مکانیزم طراحی منطبق بر تهویه طبیعی در معماری سنتی شهرهای اقلیم گرم و خشک بدون بادگیر (نمونه موردی: فضای بیرونی بناهای چهارطرفه قاجاری شیراز)
101
119
FA
آرش
پسران
دانشجوی دکتری، گروه معماری ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
arch.a.pesaran@gmail.com
شهاب
کریمی نیا
استادیار، گروه معماری ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
drshahabkariminia@gmail.com
الهام
ناظمی
استادیار، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
elhamnazemi@par.iaun.ac.ir
شیرین
طغیانی
استادیار، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
toghyani.shirin@gmail.com
حرکت هوا در ساختمانها توسط دیوارها، کف و سقفها محدود میگردد و امکان دارد به صورت ناخوشایندی کند گردد؛ کند شدن علاوه بر تحمیل بار انرژی، میتواند در مواقع کمبود انرژی، اثرات منفی بر سلامت ساکنین داشته باشد. تهویه طبیعی به معماران کمک میکند تا با روشهای صحیح، هزینه انرژی مورد نیاز برای ایجاد شرایط آسایش در ساختمان را به حداقل برسانند. در ساختمانهای حیاط مرکزی، شکل و تناسبات حیاط بر الگوی حرکت و سرعت باد تاثیرگذار است و اندازه بازشوها نیز بر حجم و سرعت باد ورودی به ساختمان تاثیر میگذارد. از این رو پژوهش حاضر با این فرض که میتوان در خانههای مسکونی بومی، رابطه معناداری بین تناسبات بازشوها و حیاط یافت، انجام شده و اقلیم گرم و خشک به عنوان یکی از وابستهترین اقلیمها به تهویه و شیراز به عنوان نمونهای از شهرهای مستقر در این اقلیم انتخاب شده است. بنابراین در جستجوی وجود نسبتهای تکرار شده در بناهای موجود، نمونههای موردی در یک دوره تاریخی، با ویژگیهای مشابه و حداقل عوامل مداخلهگر انتخاب گردیده است. روش تحقیق تحلیلی-توصیفی است، که به کمک منابع اسنادی، عکسبرداری، برداشت میدانی و آنالیز نرمافزاری انجام شده است. در نهایت این رابطه در قالب محاسبه جریان حجمی هوا و تناسب حیاط و بازشوها، حیاط و نمای جبهه رو به باد، تناسب حیاط و زیربنا و غیره از نمونههای با گونه چهارطرف محدود و دارای حیاط مرکزی استخراج گردیده است. تناسبات بدست آمده دارای الگوی مشخصی در بناهای مورد بررسی بوده و نسبتها با توجه به ویژگیهای بناها در بازه عددی محدودی قرار گرفتهاند.
الگوی هندسی,تناسبات حیاط و بازشوها,جریان هوا,قاجار
https://smb.yazd.ac.ir/article_1657.html
https://smb.yazd.ac.ir/article_1657_7d62e05dd4056705ececf0562435d856.pdf