%0 Journal Article %T مطالعۀ ساختارشناسی رنگدانه های تزیینی کتیبۀ گچی ایوان بقعۀ سیّدشمس الدّین یزد %J معماری اقلیم گرم و خشک %I دانشگاه یزد %Z 2645-3711 %A حمزوی, یاسر %D 2021 %\ 02/19/2021 %V 8 %N 12 %P 24-42 %! مطالعۀ ساختارشناسی رنگدانه های تزیینی کتیبۀ گچی ایوان بقعۀ سیّدشمس الدّین یزد %K رنگدانه %K بقعۀ سیّدشمس الدّین %K کتیبۀ گچی %K ساختارشناسی %K یزد %R 10.29252/ahdc.2021.15122.1433 %X گچ از جمله مصالح سنتی در ایران است که در دوره­های تاریخی، به­ویژه در اقلیم گرم­و­خشک، در معماری و آرایه­های معماری به­وفور استفاده شده؛ اوج هنر گچ­بری در دوران اسلامی، سدۀ 7 و 8 ه. ق. است. معمولاً از رنگ جهت بروز جلوۀ هنری و زیبایی، در تکمیل گچ­بری استفاده می­شده است. یکی از بناهای شاخص سدۀ 8 ه. ق. در یزد، بقعۀ سیّد‏شمس­الدّین است. در ایوان بنا کتیبۀ گچی با خط کوفی به صورت مادر و فرزند اجرا شده که زمینۀ این نوشتار با نقوش گیاهی انتزاعی مانند اسلیمی با ظرافت هرچه تمام­تر اجرا شده است. در زمینۀ کتیبه و لابه­لای نقوش، از رنگ آبی، قرمز و سبز استفاده شده است. همچنین لایۀ طلایی رنگ روی آرایه­های گچی قالبی داخل کاسه­های مقرنس غرفۀ جلوی ایوان نیز از آثار باقی­ماندۀ شاخص در بقعۀ سیدشمس­الدّین است. معمولاً جهت بالا بردن کیفیت لایۀ رنگ، ابتدا لایۀ تدارکاتی بر روی گچ (آرایۀ گچی، بستر گچی) اعمال می­شده است. به­دلیل گذر زمان، بخش­های اندکی از این رنگ­ها بر روی کتیبۀ گچی ایوان و همچنین لایۀ طلایی­رنگ کمی بر روی آرایه­های گچی قالبی باقی مانده است. حفاظت از باقی­مانده­های هنر سدۀ هشتم هجری قمری، مستلزم شناخت دقیق اثر از نظر فنی است. در این راستا، مطالعۀ ساختارشناسی رنگدانه­های تزیینی کتیبۀ گچی ایوان و لایۀ طلایی رنگ بر روی آرایه­های گچی قالبی غرفۀ ایوان ضروری به نظر می­رسد. پژوهش پیش رو در تلاش است تا به کمک مطالعات آزمایشگاهی و بررسی علمی به شناخت دقیق رنگدانه­های به­کار رفته در کتیبۀ گچی ایوان و همچنین لایۀ طلایی­­رنگ روی آرایه­های گچی قالبی بر روی مقرنس غرفۀ جلوی ایوان در بقعۀ سیّد‏شمس­الدّین برسد. نتیجۀ پژوهش نشان می­دهد که رنگ آبی استفاده شده در کتیبۀ گچی، رنگدانۀ آبی آزوریت؛ رنگ قرمز، رنگدانۀ شنگرف و رنگ سبز، مالاکیت است؛ پرکنندۀ لایۀ تدارکاتی هانتیت و لایۀ طلایی بر روی آرایه­های گچی قالبی، ورق قلع با پوششی از روغن کمان یا نوعی رزین مانند دامار یا شلاک است. %U https://smb.yazd.ac.ir/article_2140_a941d47ccae2f4fe64e64e82a05ab0d4.pdf